Mule Jenny
De komst van machines en fabrieken
De Mule Jenny zorgde voor een ware revolutie in de katoennijverheid. Die machine kon namelijk bijna tweehonderd keer sneller katoen spinnen dan een traditioneel spinnenwiel. Geen wonder dat de Britten probeerden om hun uitvinding zo goed mogelijk geheim te houden. Toch slaagde de Gentenaar Lieven Bauwens erin om zo’n Mule Jenny naar het Europese vasteland te smokkelen.
Katoenvezels spinnen tot garen was een werk dat lange tijd vooral op het Engelse platteland plaatsvond. Het was een arbeidsintensief proces waarmee vrouwen op de boerderij hun inkomsten uit de landbouw aanvulden. Er waren tien spinsters nodig om voldoende garen voor één wever te produceren. Daarom kwamen er in de 18e eeuw stelselmatig innovaties die het spinnen efficiënter moesten maken.
Met de uitvinding van de Mule Jennymule genoemd omdat de machine de kenmerken van twee andere werktuigen combineerde. in 1779 transformeerde de Brit Samuel Crompton de katoennijverheid. Spinnen met een door stoomkracht aangedreven machine ging niet alleen veel sneller, de activiteit verhuisde ook naar grote fabriekshallen in nieuwe industriesteden zoals Manchester. Door toedoen van Lieven Bauwens volgde ook Gent snel op dat pad.
Gent, Industriemuseum.
Op het einde van de 18e eeuw bracht de stoommachine de industriële revolutie op gang. Stoom bleef tot aan de Eerste Wereldoorlog de belangrijkste drijfkracht.
De komst van machines en fabrieken
Grootschalige productie was niet nieuw. Zo stonden de katoennijverheid in India en de Chinese hennepspinnerijen en ijzerfabricage op een heel hoog niveau. Maar de mechanisering in het noordwesten van Engeland in de tweede helft van de 18e eeuw was zo ingrijpend dat ze het begin van de industriële revolutie markeerde. In de regio rond Manchester was veel steenkool, de brandstof voor stoommachines. Katoen kon er gemakkelijk worden aangevoerd via de zee en de vele kanalen. Vanuit Noordwest-Engeland verspreidde de industriële revolutie zich over de rest van Europa en uiteindelijk de wereld.
Historici spreken van een ‘revolutie’ omdat de veranderingen op termijn zo ingrijpend waren, niet omdat ze zo snel verliepen. Machines verhoogden de productiviteit en daardoor ook de rijkdom van het land.
De industriële revolutie veranderde ook de manier van werken, denken en leven. Machines waren groot en afhankelijk van stoomkracht, ze moesten dus geplaatst worden in fabrieken. Mensen verloren zo een deel van hun zelfstandigheid. In plaats van thuis te werken moesten ze naar een fabriek, vaak in overbevolkte steden. Machines bepaalden voortaan het ritme, wat leidde tot lange werkuren. Voor kinderen in het bijzonder was de fabrieksarbeid ellendig.
Tegelijk deed de industriële revolutie de machtsverhoudingen binnen en tussen landen verschuiven. Ze bood Groot-Brittannië de economische basis om de leidende macht in Europa te worden. Door de industrialisering kon Europa twee eeuwen lang de wereldpolitiek domineren.
Focuspunten
Ontdek nog meer over dit onderwerp
Non-fictie
Katoen, de opkomst van de moderne wereldeconomie
Hollands Diep, 2016.
Gent. Stad van alle tijden
Mercatorfonds, 2016.
Het gestolde land. Een economische geschiedenis van België
Polis, 2016.
Ontdek ons industrieel erfgoed
Deltas, 2000.
Textiel: groots verleden, beloftevolle toekomst
Davidsfonds, 2017.
Kathedralen van de industrie
Borgerhoff & Lamberigts, 2021.
Wallonië, Tijdreis naar onze zuiderburen
2021.
Arm en Rijk
Unieboek/Het Spectrum, 1998.
De opkomst van de industrie 1700-1800
Corona, 2014. (12+)
Hier wordt gewerkt! Een kijk- en zoekboek doorheen ateliers
Pelckmans, 2021. (6+)
Waanzinnige uitvindingen op weg naar de moderne wereld: van ploeg tot printer
Corona, 2018. (9+)
Waarom de stoommachine geen Chinese uitvinding is. Hoe het Westen zo welvarend kon worden
Nieuw Amsterdam, 2013.
John Cockerill. Keizer van de industriële revolutie
Houtekiet, 2022.
Een kleine geschiedenis van grote durvers: buitengewone Belgische ondernemers van de middeleeuwen tot nu
Lannoo, 2020.
Fictie
Laat me gaan! Tijd van burgers en stoommachines
Zwijsen, 2020. (9+)
Voortman: de begindagen van de Gentse katoenindustrie: historiografische fictie
Academia Press, 2015.
Strips
Bakelandt. Spinning Jenny (nr. 52)
Standaard Uitgeverij, 2000.
Suske en Wiske. De Hellegathonden (nr. 208)
Standaard Uitgeverij, 1986.