Het wetboek van Napoleon
De Franse tijd
Kilometers en centiliters, het kadaster en het notariaat: allemaal zaken die vandaag vanzelfsprekend zijn, komen uit de tijd van de Franse overheersing. Ook het Burgerlijk Wetboek – de regels die gelden tussen Belgen onderling – dateert uit de Franse periode. De Code Napoléon uit 1804 vormde twee eeuwen lang de basis van onze burgerlijke rechtspraak.
Napoleon zelf noemde ‘zijn’ wetboek zijn grootste verwezenlijking, belangrijker dan al zijn overwinningen op het slagveld. Met eenvormige rechtsregels voor iedereen maakte hij een einde aan de oude maatschappij van voor de Franse Revolutie.
Toen België in 1830 onafhankelijk werd, bleef de Code Napoléon van kracht. Gaandeweg bleken wel steeds meer aanpassingen nodig, vooral omdat het wetboek uitging van een vader-echtgenoot die als een kleine keizer heerste over zijn vrouw en kinderen. Geleidelijk kregen vrouwen gelijke rechten en kinderen bescherming. Een definitieve breuk kwam er in 2003 toen België als tweede land ter wereld mensen van hetzelfde geslacht toeliet te trouwen.
Washington, National Gallery of Art.
In 1812 schilderde Jacques-Louis David Napoleon als een leider die tot diep in de nacht voor de Fransen aan het werk is in zijn studeerkamer. Op het tafeltje naast hem liggen de teksten van de Code Napoléon.
De Franse tijd
De Franse Revolutie van 1789 had verstrekkende gevolgen, niet alleen voor Frankrijk, maar voor grote delen van Europa en zelfs daarbuiten, in kolonies zoals Haïti. Omdat de Oostenrijkse Nederlanden en het prinsbisdom Luik, samen ongeveer het huidige België, in 1795 door Frankrijk werden veroverd en ingelijfd, golden ook hier de revolutionaire hervormingen.
De revolutionairen proclameerden vrijheid en gelijkheid en schaften adellijke voorrechten af. Ze centraliseerden het economisch systeem, de gezondheidszorg en het onderwijs en maakten komaf met lokale bijzonderheden. De oude vorstendommen werden vervangen door een nieuwe bestuurlijke indeling in departementen, voorlopers van de huidige provincies.
Toen generaal Bonaparte in 1799 aan de macht kwam en vijf jaar later als keizer Napoleon werd gekroond, schafte hij sommige hervormingen van de Revolutie af. Vele andere gaf hij een duurzaam karakter, zoals de burgerlijke stand en het decimaal stelsel. Zijn Code Napoléon zorgde voor een juridische aardverschuiving. Terwijl voor de komst van de Fransen een chaos aan lokale gewoontes en rechtsregels bestond, gold voortaan voor iedereen hetzelfde recht.
In 1815 werd Napoleon verslagen bij Waterloo. De voormalige Oostenrijkse Nederlanden en het prinsbisdom Luik werden bij het nieuwe Koninkrijk der Nederlanden gevoegd en vormden, na de revolutie van 1830, het huidige België. Maar veel van de Franse hervormingen waren blijvend en ook de verfransing liet haar sporen na.
Focuspunten
Ontdek nog meer over dit onderwerp
Non-fictie
Het strijdtoneel van Europa: 1648-1815: De Zuidelijke Nederlanden onder Spaans, Oostenrijks en Frans bewind
Davidsfonds, 2019.
Revolutie in Antwerpen. De aquarellen van Pierre Goetsbloets (1794-1797)
Ludion, 2021.
België onder het Frans Bewind: 1792-1815
Gemeentekrediet, 1993.
Waterloo 1815-1914: de Europese erfenis van Napoleon
Houtekiet, 2014.
De Franse Revolutie 1 – Van revolte tot republiek
Horizon, 2022.
De Franse Revolutie 2 – Van Robespierre tot Napoleon
Horizon, 2022.
Napoleon 1: van strateeg tot keizer
Manteau, 2019.
Napoleon 2: van keizer tot mythe
Manteau, 2019.
Waterloo: de laatste 100 dagen van Napoleon
Manteau, 2013.
Napoleon: de schaduw van de revolutie
De Bezige Bij, 2019.
Met Napoleon naar Moskou: de ongelooflijke overlevingstocht van Joseph Abbeel
Davidsfonds, 2011.
Antihelden: bijzondere levens van gewone mensen uit de tijd van Napoleon
WBooks, 2015.
De fantoomterreur: revolutiedreiging en de onderdrukking van de vrijheid, 1789-1848
Uitgeverij Balans, 2015.
Fictie
De voorspelling
Davidsfonds Infodok, 2009. (12+)
De vergissing
Davidsfonds Infodok, 2003. (12+)
Soldaat Marie
Clavis, 2018. (15+)
Rood
Manteau, 2010. (12+)
IJzerkop
Querido, 2019. (14+)
Strips
Suske en Wiske. De gladde glipper (nr. 89)
Standaard Uitgeverij, 1973.
Bakelandt 18 delen
Saga uitgaven, 2020.
Napoleon Bonaparte
Casterman, 2021.
Waterloo
Sandawe, 2015.
De jonge brigand
Adhemar, heruitgave 2013.
Boerenkrijg
(VRT, 1999).