
Boordschrabber, een werktuig voor huidbewerking, gevonden in Veldwezelt-Hezerwater en 38.000 tot 250.000 jaar oud (2 cm lang). | Tongeren, Gallo-Romeins Museum, V05/12.
Neanderthalers in de Maasvallei
De oudste sporen van menselijke bewoning
De neanderthaler is een mensensoort die vandaag niet meer bestaat. Onze mensensoort noemen we de homo sapiens. Duizenden jaren lang leven de neanderthaler en de homo sapiens samen op aarde. De neanderthalers leven ook bij ons in de buurt. Ze bouwen bijvoorbeeld kampen op de plek waar nu Veldwezelt ligt, een dorpje in Limburg.
De neanderthalers ontstaan ongeveer 400.000 jaar geleden. Ze stammen af van een nog oudere mensensoort. Ook de homo sapiens stamt af van die oudere soort.
De neanderthalers lijken erg op ons. Maar er zijn ook verschillen. Ze hebben meestal een grotere schedel en zwaardere wenkbrauwen. Ze zijn heel gespierd. Ze zijn gemiddeld 1,65 meter groot.
De neanderthalers leven in Europa en in delen van Azië. Het zijn jagers. Ze trekken rond in kleine groepen.
In Veldwezelt vinden archeologenEen archeoloog bestudeert voorwerpen en resten van bouwwerken uit het verre verleden. in de jaren 1990 vier kampen aan de oever van een beekje. De kampen zijn tussen de 133.000 en 58.000 jaar oud. Het zijn de oudste resten van kampen in de streek die nu Vlaanderen heet.
De archeologen vinden bij de kampen 2500 voorwerpen. Die zijn gemaakt uit vuursteenMet vuursteen kan je vuur maken door die tegen een ander soort steen te slaan. Je kan er ook voorwerpen mee maken. . Vuursteen komt veel voor in die streek. De archeologen vinden ook beenderen en tanden van dieren uit de oertijd, zoals de mammoetEen mammoet is een uitgestorven olifantensoort met een dikke vacht. en het wilde paard.

Tongeren, Gallo-Romeins Museum, GRM 19169.
Vuurstenen vuistbijl, vermoedelijk gemaakt door een Heidelbergmens (10,3 cm lang, 5,6 cm breed, 2,6 cm dik).
De oudste sporen van menselijke bewoning
In Kesselt in Limburg vinden archeologen voorwerpen uit vuursteen. Die zijn waarschijnlijk 400.000 tot 500.000 jaar oud. Ze zijn gemaakt door heidelberg-mensen. Dat is een mensensoort die nog ouder is dan de neanderthalers. Ook neanderthalers maken voorwerpen van vuursteen.
Onderzoek
Archeologen bestuderen hoe de voorwerpen gemaakt zijn. Ze bestuderen ook de grond waarin ze die vinden. Zo kunnen de archeologen schatten hoe oud de voorwerpen zijn. En zo weten ze ook welke mensensoort de voorwerpen heeft gemaakt.
Een klein beetje neanderthaler
200.000 jaar lang leven de neanderthaler en de homo sapiens samen. Ze hebben nauw contact met elkaar. Soms krijgen ze zelfs kinderen samen.
De neanderthalers verdwijnen ongeveer 33.000 jaar geleden. Wetenschappers weten nog altijd niet zeker hoe dat komt. Toch leeft de neanderthaler nog een klein beetje verder in de moderne mens. Dat komt door de kinderen die ze samen hebben gemaakt. Daardoor delen moderne mensen één tot vier procent van hun erfelijke kenmerken met neanderthalers. We zijn dus een klein beetje familie van de neanderthalers.
Focuspunten
Ontdek nog meer over dit onderwerp
Non-fictie
Verdwenen wereld in de Noordzee
Sidestone Press, 2021.
Het halssieraad van de Neanderthaler: op zoek naar de eerste denkers
Wereldbibliotheek, 2004.
Neanderthalers in Europa
Davidsfonds, 2003.
Hoe we mensen werden: een geheel nieuwe kijk op de oorsprong van de mensheid
Spectrum, 2020.
Mijn Europese familie: de laatste 54.000 jaar
Athenaeum-Polak & Van Gennep, 2017.
De langste reis. Op zoek naar het ontstaan van de mens
Davidsfonds, 2012.
Cool! Neanderthalers in het Maasdal
Natuurhistorisch Museum Maastricht, 2014.
Wie vermoordde de neanderthaler?
EPO, 2020.
De eerste stappen: hoe rechtop lopen ons mens maakte
Harper-Collins, 2020.
De eerste mensen in de Lage Landen
Van Gorcum, 2022.
De oudste ronde van Vlaanderen. Een archeologisch parcours
Davidsfonds Uitgeverij, 2011.
Mevrouw Sapiens: de vrouw in de prehistorie
Noordboek, 2022.
Toen wij nog Neanderthalers waren en andere verhalen over de menselijke evolutie
Karakter, 2020.
Ons verste verleden: historisch denken over de prehistorische mens in de oude wereld
Universitaire Pers Leuven, 2020.
Overlevers. Hoe het komt dat wij de enige mensachtige op aarde zijn
Nieuw Amsterdam, 2012.
Fictie
Vuurmeisje
Davidsfonds, 2018. (12+)
De laatste neanderthaler
Cargo, 2017.
Mijn familie: een reis door de tijd
De Eenhoorn, 2009. (3+)
Het lied van de vreemdeling
Leopold, 2020. (12+)
Onder de golven: het verhaal van Doggerland
Fontaine, 2021.
Feun en de vloek van de sjamaan
Manteau, 2005. (en 3 andere delen van de Feun-reeks)
Nikki en de Neanderthalers
Kluitman, 2018. (9+)
Strips
Neanderthaler
Uitgeverij Daedalus, 2015. (driedelige stripreeks)