
Treurend ouderpaar van Käthe Kollwitz staat sinds 1956 op de Duitse begraafplaats in Vladslo, een deelgemeente van Diksmuide | www.artinflanders.be – foto Hugo Maertens.
Treurend ouderpaar van Käthe Kollwitz
De Eerste Wereldoorlog
Treurend ouderpaar van Käthe Kollwitz op de begraafplaats van Duitse soldaten in Vladslo geeft treffend uitdrukking aan het universele leed van de Eerste Wereldoorlog. De Duitse kunstenares verloor haar jongste zoon Peter bij het begin van het conflict. Ze uitte haar verdriet met twee beelden: een rouwende moeder en vader.
Käthe Kollwitz ontwierp het werk als grafmonument voor haar 18-jarige zoon Peter, die in oktober 1914 sneuvelde tijdens de slag aan de IJzer. Tussen 1927 en 1932 realiseerde ze het beeldenpaar. Het werd een eerbetoon aan alle jonge oorlogsslachtoffers.
Nooit eerder vloeide zoveel bloed op Belgische bodem als tijdens de Eerste Wereldoorlog. Van de miljoenen doden wereldwijd stierven er ongeveer 600.000 in de Vlaamse Westhoek. Ze waren afkomstig uit alle hoeken van de wereld en lieten allemaal rouwende naasten na. In 2023 erkende Unesco de Duitse begraafplaats in Vladslo als werelderfgoed, samen met 138 andere begraafplaatsen en sites uit Vlaanderen, Wallonië en Frankrijk die herinneren aan de Eerste Wereldoorlog.

Westhoek verbeeldt, Privécollectie
De Lakenhal in Ieper na haar verwoesting tijdens de Eerste Wereldoorlog.
De Eerste Wereldoorlog
Toen de Eerste Wereldoorlog op 28 juli 1914 begon, was België een neutraal land. Het behoorde niet tot een van de twee grote machtsblokken die tegenover elkaar stonden: de Centralen (het Duitse Keizerrijk en Oostenrijk-Hongarije) en de Entente (Frankrijk, Groot-Brittannië en Rusland). Die neutraliteit belette niet dat het Duitse leger op 4 augustus 1914 België binnenviel. Het Belgische leger vocht terug, met de steun van het Franse en Britse rijk.
De Duitse opmars liep eind oktober 1914 vast aan de IJzer. Een langgerekt loopgravenfront strekte zich uit van de kust in Nieuwpoort door Noord-Frankrijk tot aan Zwitserland. Van België bleef alleen een klein hoekje van West-Vlaanderen, achter de IJzer, vrij. In Veurne had het Belgische leger, met aan het hoofd koning Albert I, zijn hoofdkwartier. De regering vertrok naar Frankrijk.
Het grootste deel van het land werd bezet door het Duitse leger. De bezetting was zwaar. Talloze verordeningen beperkten het leven van de bevolking. De meest gehate maatregel was de verplichte tewerkstelling vanaf 1916: ruim 180.000 Belgen moesten werken voor de Duitse oorlogsindustrie.
Militaire vernieuwingen zoals gifgas, tanks en vliegtuigen zorgden voor een ongeziene slachtpartij. Pas toen de Verenigde Staten van Amerika actief aan de oorlog in West-Europa deelnamen, kwam er beweging in de frontlijn. Het Duitse leger werd teruggedrongen. Op 11 november 1918 ondertekenden de oorlogvoerende partijen een wapenstilstand. België betreurde meer dan 40.000 militaire en 23.000 burgerlijke doden, een groot deel van de industriële infrastructuur was vernietigd en talrijke steden en dorpen waren verwoest.
Focuspunten
Ontdek nog meer over dit onderwerp
Non-fictie
Vluchten voor de oorlog: Belgische vluchtelingen, 1914-1918
Davidsfonds, 2004.
14-18. Oorlog in België
Davidsfonds, 2014.
Congo aan den Yser, de 32 Congolese soldaten van het Belgisch leger in de Eerste Wereldoorlog
Manteau, 2013.
De laatste getuige. Het landschap van Wereldoorlog I in Vlaanderen
Lannoo, 2006.
De Groote Oorlog. Het koninkrijk België tijdens de Eerste Wereldoorlog
Atlas Contact, 1997.
Wereldoorlog I. Vijf continenten in Vlaanderen
Lannoo, 2008.
De vergeten soldaten van de Eerste Wereldoorlog
EPO, 2019.
Land van schroot en knoken. Slachtoffers van ontploffingen in de frontstreek 1918-heden
Davidsfonds, 2011.
Tegen-strijd. De beleving van de Eerste Wereldoorlog in het land van Dendermonde
Davidsfonds, 2014.
Oorlogsdagboeken 1914-1918: een vrouw vertelt over haar Eerste Wereldoorlog
De Bezige Bij, 2013.
De stilte van de Salient, de herinnering aan de Eerste Wereldoorlog rond Ieper
Lannoo, 2003.
Belgen maken bommen. Zesduizend militairen en vluchtelingen in de munitiefabriek van Birtley, Engeland (1916-1919)
Lannoo, 2016.
Brood willen we hebben! Honger, sociale politiek en protest tijdens de Eerste Wereldoorlog in België
Manteau, 2013.
Oorlogsdagen. Overleven in bezet Vlaanderen tijdens de Eerste Wereldoorlog
Manteau, 2013.
Vriend over vijand. De Grote Oorlog in spotprenten
Lannoo, 2013.
Voor den kop geschoten. Executies van Belgische spionnen door de Duitse bezetter (1914-1918)
Roularta, 2009.
De grote oorlog: een kijkboek over de Eerste Wereldoorlog
Lannoo, 2014. (6-9 jaar)
Odon: oorlogsdagboek van een IJzerfrontsoldaat
Lannoo, 2019.
1914, de Duitsers komen: de moordende begindagen van de Eerste Wereldoorlog
Lannoo, 2010.
De allerlaatste getuigen van WOI
Lannoo, 2011.
Augustus 1914. België op de vlucht
Manteau, 2013.
Käthe Kollwitz. De stem van een generatie treurende ouders
De Klaproos, 2014.
Peter Kollwitz: Diksmuide, 22 oktober 1914
De Klaproos, 2013.
Fictie
Cher Ami. Ode aan de dieren in de Eerste Wereldoorlog
Lannoo, 2016.
Tunnelkoorts
Lannoo, 2008. (12+)
Post voor mevrouw Bromley
Atlas Contact, 2011.
Ule. ‘Ik was veertien in 1914’
Manteau, 2013. (13+)
De grote verliezer
Abimo, 2013. (11+)
Wat niemand weet
Clavis, 2013. (15+)
Oorlog en terpentijn
De Bezige Bij, 2013.
Achter de draad
Leopold, 2014. (10+)
Milans Groote Oorlog
Clavis, 2013. (10+)
Godenslaap
De Bezige Bij, 2020.
De dodendraad
Averbode, 2014. (10+)
Het meisje en de soldaat
De Eenhoorn, 2013. (12+)
Kind van de Westhoek
De Eenhoorn, 2012.
De grote slachting
Casterman, 2010. (strip)
Het land dat nooit was: een tegenfeitelijke geschiedenis van België
De Bezige Bij, 2015.
Een lied voor Lore
Davidsfonds-Infodok, 2008. (12+)
Woesten
Vrijdag, 2013.
Alles komt goed, altijd
Lannoo, 2018. (11+)
Niet welkom
Clavis, 2013. (10+)
Smokkelkinderen
Van Holkema & Warendorf, 2016. (10+)
Strips
Afspraak in Nieuwpoort
Lannoo, 2011.
Elsie en Mairi. Engelen van Flanders Fields
Lannoo, 2013.
14-18 (10 albums)
Daedalus, 2014.
Het verhaal van de Groote Oorlog
Die Keure, 2014.
Ypres Memories
TJ Editions, 2014.
Altijd ergens oorlog
Bibliodroom, 2016.
Fritz Haber
Delcourt, 2005.
Gewonde stad. Augustus 1914
De Bezige Bij, 2014.
Suske en Wiske. Het Schrikkelspook (nr. 336)
Standaard Uitgeverij, 2014.
Nu kijken
Bijkomend kijk/luister materiaal
Beneath Hill 60
(2010)
Great War Diaries
(2014)
In Vlaamse Velden
(2014)
Parade’s End
(2012)
Passchendaele
(2008)
Private Peaceful
(2012)
The Wipers Times
(2013)