
Standbeeld van Pedro de Gante in Mexico-Stad, in 1976 geschonken door de provincie Oost-Vlaanderen en in 2020 weggehaald in de context van de dekoloniseringsbeweging. De Gante stichtte de eerste christelijke school op het Amerikaanse continent. | Wikimedia Commons.
Pedro de Gante
Europeanen in een ‘Nieuwe Wereld’
In 1523 reisde een monnik van Gent naar Tenochtitlan, het huidige Mexico-Stad. Hij heette Pieter van der Moere, maar bleef bekend onder zijn Spaanse naam Pedro de Gante. Op het Amerikaanse continent was hij een van de eerste Vlaamse getuigen van de verwoestingen aangericht door de Europese kolonisatoren.
Na een verblijf van vijftien jaar als lekenbroeder in een Gents franciscanenklooster stak Pieter van der Moere, die afkomstig zou zijn van Idegem (vandaag een deelgemeente van Geraardsbergen), de Atlantische Oceaan over. Hij reisde in het spoor van de Spaanse veroveraar Hernán Cortés en wilde de Azteken, de inheemse bevolking van het huidige Mexico, tot het christendom bekeren. De superioriteit van de christelijke beschaving was voor hem onaantastbaar. Mede daardoor was hij geschokt door de verwoestingen die Europeanen aanrichtten en door de meedogenloze uitbuiting van de lokale bevolking. Hij klaagde de misstanden aan in brieven aan Karel V en aan diens opvolger Filips II.

Antwerpen, Stadhuis Antwerpen
Wandschildering van Piet Verhaert (1852–1908) in het trappenhuis van het Antwerpse stadhuis (1899). De taferelen herinneren aan de bloeitijd van de stad in de 16e eeuw. Hier verwelkomt de Antwerpse burgemeester de eerste Spaanse schepen met suiker uit de Canarische Eilanden. De bloei was te danken aan de koloniale handel en de suiker was afkomstig van plantages met slaafgemaakte Afrikanen.
Europeanen in een ‘Nieuwe Wereld’
Na de expeditie van Christoffel Columbus in 1492 staken Spaanse veroveraars de Atlantische Oceaan over. Niet veel later vonden ook andere Europese landen de weg naar Amerika. Dat was het startschot van de Europese koloniale expansie in alle delen van de wereld. Eeuwenlang brachten Europeanen vanuit veroverde gebieden rijkdommen naar tal van Europese steden. De eerste bescheiden stappen waren gezet aan het begin van de 15e eeuw, toen Portugezen nieuwe handelsroutes naar Indië begonnen te zoeken.
De Portugezen beperkten zich meestal tot handelsposten aan de kust of langs rivieren. De Spanjaarden trokken dieper landinwaarts en stichtten in delen van Centraal- en Zuid-Amerika grote kolonies als Nieuw-Spanje, Nieuw-Granada, Peru en La Plata. Daarmee maakten ze een einde aan de rijken van de Maya’s, Azteken en Inca’s. Om over een uitgestrekt gebied met miljoenen inwoners te kunnen heersen, hielden de Spanjaarden lokale machtsstructuren in stand. De elite van de inheemse bevolking kon een stuk macht en welvaart behouden door met de kolonisator samen te werken.
De (Zuidelijke) Nederlanden vormden een gebied van de Spaanse Habsburgers van 1506 tot 1713. Van daaruit vertrokken eveneens matrozen, soldaten, ambachtslieden, missionarissen en andere avonturiers naar de overzeese gebieden. Door de Atlantische handel kon Antwerpen, met zijn uitstekende relaties in Lissabon en Cádiz, in de 16e eeuw uitgroeien tot een haven van wereldformaat. De Scheldestad was het eindstation van de rijkdommen die de Europeanen uit de ‘Nieuwe Wereld’ aansleepten.
Focuspunten
Ontdek nog meer over dit onderwerp
Non-fictie
Alles onder de hemel. Ferdinand Verbiest en de ontdekking van China.
Pelckmans, 2023.
1493. Hoe de wereld zich ontwikkelde na de ontdekking van Amerika
Nieuw Amsterdam, 2012.
De Slavenhandel
Corona, 2005. (12+)
Amerika voor Columbus
Corona, 2015. (12+)
Slavernij: een geschiedenis
Walburgpers, 2021.
De Belgische ontdekkingsreizigers. Van Rubroeck tot de Gerlache in zeven eeuwen en continenten
Lannoo, 2016.
Wij, Habsburgers
Houtekiet, 2022.
Strips
De reizen van Alex. De Azteken.
Casterman, 2005.
De reizen van Alex. De Inca’s.
Casterman, 2006.
Suske en Wiske. Het Gouden Paard (nr. 45)
Standaard Uitgeverij, 1959.
Christopher Columbus. Zeevaarder en ontdekkingsreiziger
Biblion, 2005.