
De Dulle Griet van Pieter Bruegel de Oude | Antwerpen, Museum Mayer van den Bergh.
Dulle Griet
Pieter Bruegel de Oude en de renaissance
Een ‘Dulle Griet’ met harnas en zwaard leidt een roversbende van vrouwen tussen de gekste monsters naar de opengesperde muil van de hel: Pieter Bruegel de Oude schilderde in 1563 een paneel dat tot de verbeelding blijft spreken.
In 1894 kocht de Antwerpse kunstverzamelaar Fritz Mayer van den Bergh op een veiling een opvallend, maar voor hem onbekend schilderij. Het bleek een meesterwerk te zijn van Pieter Bruegel de Oude uit 1563. De titel Dulle Griet is ontleend aan het Schilderboek (1604) van Karel van Mander. Die noemde Bruegel een navolger van Jheronimus Boschpopulaire schilder van enkele generaties voor Bruegel, vooral bekend om zijn fantasiewezens en monsters. , omdat hij ook ‘spookachtige taferelen en grappen’ schilderde. De Dulle Griet combineert inderdaad een heel duister tafereel met humoristische details.
Bruegel is vooral bekend om zijn boerentaferelen en afbeeldingen van spreekwoorden. De Dulle Griet bewijst dat hij veelzijdiger was. Zijn relatief kleine bewaard gebleven oeuvre bevat ook grote religieuze schilderijen en winterse of zonovergoten landschappen. Al zijn werken getuigen van een scherp observatievermogen. Geen andere kunstenaar uit de 16e eeuw geeft je het gevoel dichter te komen bij de mensen van toen.

Wenen, Kunsthistorisches Museum.
Pieter Bruegel de Oude, De Toren van Babel, 1563. In Bruegels Toren van Babel verwijst de havenstad naar Antwerpen. De toren zelf is geïnspireerd door het Colosseum in Rome. Het centrale thema van het schilderij, net als in het bijbelverhaal over de Babyloniërs, is de hoogmoed.
Pieter Bruegel de Oude en de renaissance
Bruegel is de bekendste schilder uit de 16e-eeuwse Nederlanden. Toch weten we over zijn leven niet zoveel met zekerheid. Hij werd wellicht rond 1525/1530 geboren in de omgeving van Breda en verhuisde in de late jaren 1540 naar Antwerpen.
Bruegel schilderde voor opdrachtgevers uit de economische, religieuze en intellectuele elite. Vaak maakte hij landschappen met veel figuren, zoals feestende of werkende boeren. Ze zijn druk in de weer met zaaien en oogsten, eten en drinken. Als kunstenaar kreeg hij naam door zijn prenten, verspreid door drukker-uitgevers die met nieuwe technieken een breed publiek bereikten. Zijn werken behoren vandaag tot de topstukken in musea van Antwerpen en Brussel tot Wenen en New York.
Bruegel was een buitenbeentje in zijn tijd. Zijn stijl en thema’s zijn niet echt typisch voor de (Italiaanse) renaissance, die opgang maakte in de Nederlanden. In de renaissance, letterlijk ‘wedergeboorte’, lieten kunstenaars zich inspireren door thema’s uit de klassieke oudheid. Bruegel kende de Italiaanse kunst wel door zijn reizen als jonge schilder, maar hij week er qua stijl en onderwerpskeuze van af. Andere 16e-eeuwse schilders zoals Quinten Metsijs, Jan Gossaert en Frans Floris sloten veel meer aan bij de traditie van de Italiaanse grootmeesters zoals Leonardo da Vinci, Rafaël en Michelangelo. Meestal werkten zij vanuit Antwerpen, in de 16e eeuw hét artistieke centrum van de Lage Landen.
Focuspunten
Ontdek nog meer over dit onderwerp
Non-fictie
Mens, mythe en zinnelijkheid: de renaissance van Jan Gossart: het volledige werk
Mercatorfonds, 2010.
Bruegel in zwart en wit: het complete grafische werk
KBR, 2019.
Bruegel: de schilder van boeren en heiligen
Meulenhoff, 2019.
Wijvenwereld. Vrouwen in de middeleeuwse stad
Vrijdag, 2019.
Brueghel en tijdgenoten: kunst als verborgen verzet?
Waanders Uitgevers, 2021.
Mevrouw Renaissance, of: Het leven en werk van stammoeder Brueghel
EPO, 2019.
Pieter Bruegel: de biografie
Polis, 2016.
Gelukkige stad: de gouden jaren van Antwerpen (1485-1585)
Amsterdam University Press, 2017.
Portretten van bekende schilders uit de Lage Landen
Polis, 2020.
Mayken Verhulst (1518-1599). De Turkse manieren van een artistieke dame
Museum Het Zotte Kunstkabinet, 2005.
Antwerpen. De gloriejaren
De Bezige Bij, 2021.
Grote kunst voor kleine kenners: de Vlaamse Meesters
Borgerhoff & Lamberigts, 2019. (9+)
Vrouwenstreken. Onvergetelijke schilderessen uit de Lage Landen
Lannoo, 2000.
Elck zijn waerom: vrouwelijke kunstenaars in België en Nederland 1500-1950
Ludion, 1999.
Hieronymus Cock: de renaissance in prent
Mercatorfonds, 2013.
Fictie
Dulle Griet
De Eenhoorn, 2017. (8+)
Wildevrouw
De Bezige Bij, 2022.
Pieter Bruegel zo heb ik u uit uw werken geroken
Davidsfonds, 1990.
Het geheim van de Vlaamse Meesters
De Eenhoorn, 2019. (9+)
De Avonturen van Suske en Wiske: Het Spaanse Spook (nr. 70)
Standaard, 1952.
Suske en Wiske: De dulle griet (nr. 78)
Standaard, 1966.