Het eerste homohuwelijk werd voltrokken op 6 juni 2003 in Kapellen | privécollectie Marion Huibrechts.
Het homohuwelijk
Holebi’s, van discriminatie tot emancipatie
Ze schreven geschiedenis met een simpel jawoord. Op 6 juni 2003 trouwden twee bruiden in Kapellen met elkaar. Het was het eerste huwelijk tussen lesbiennes in België. Een week later trouwden voor het eerst twee mannen.
België was daarmee, na Nederland, het tweede land ter wereld waar mensen van hetzelfde geslacht konden trouwen. Voor de holebibeweging was dat een belangrijke doorbraak. Vanuit de politiek en in de pers kwam er maar weinig tegenkanting meer
De jaren nadien zetten de overheden in België nog meer stappen op het vlak van de rechten voor de LGBTI+-gemeenschapEngelse afkorting die staat voor: lesbisch, homoseksueel, biseksueel, transgender, non-binair en alle mensen die niet heteroseksueel zijn. . Sinds 2006 kunnen stellen van hetzelfde geslacht kinderen adopteren. In 2006 en opnieuw in 2018 werd het makkelijker voor transgender personen om hun officiële geslachtsregistratie aan te passen. Vandaag bestaat het homohuwelijk in de meeste landen van de Europese Unie. Wereldwijd worden mensen echter nog steeds gediscrimineerduitsluiting of negatieve behandeling van personen op basis van sociale status, geslacht of geloof. of zelfs vervolgd omwille van hun geaardheid of genderidentiteitde mate waarin iemand zich man, vrouw, beide of geen van beide voelt. .
Gent, Fonds Suzan Daniel.
In 2000 opende op de Draakplaats in Antwerpen Het Roze Huis. Landelijk vervulde het een pioniersrol op meerdere actieterreinen, zoals initiatieven voor specifieke doelgroepen (ouderen, nieuwe Vlamingen…) en internationale solidariteit.
Holebi’s, van discriminatie tot emancipatie
De strijd om rechten voor holebi’s in België en Vlaanderen kwam pas echt op gang na de Tweede Wereldoorlog. Het thema werd het voorwerp van maatschappelijk debat in 1965, toen het Belgische parlement een nieuwe wet op de jeugdbescherming goedkeurde. De wet liet heteroseks toe voor minderjarigen vanaf 16 jaar, maar verbood homoseksuele activiteiten tot 18 jaar.
Niet alleen in de wet, ook in het dagelijkse leven werden holebi’s toen gediscrimineerd. Een leraar in een homorelatie riskeerde bijvoorbeeld ontslag. Maar de wet uit 1965 zwengelde ook het debat aan. Homoseksualiteit verscheen voor het eerst als thema in de media, onder andere in televisie-uitzendingen. Homo’s en lesbiennes kwamen op straat om te protesteren. In 1985 werd het betwiste wetsartikel weliswaar afgeschaft, maar daarmee was de discriminatie niet van de baan. De verspreiding van de toen nog onbekende ziekte aids, begin jaren 1980, wakkerde de stigmatisering opnieuw aan.
Vanaf het midden van de jaren 1990 trad een kentering in. De Vlaamse overheid betrok holebi’s bij haar gelijkekansenbeleid en gaf een stem aan middenveldorganisaties en academici. In de jaren daarna zorgde de Belgische regering voor enkele beslissende legale hervormingen. Dat leidde in 1998 tot een regeling over wettelijk samenwonen en de openstelling van het huwelijk voor mensen van hetzelfde geslacht in 2003. Nieuwe wetgeving bestrafte discriminatie op basis van seksuele geaardheid, sinds 2013 ook op basis van genderidentiteit. Ondanks de wettelijke gelijkheid blijven LGBTI+-personen echter geconfronteerd worden met discriminatie en homofobie.
Focuspunten
Amsterdam, Rijksmuseum, RP-P-OB-78.784-179.
Ets van Frans Hogenberg, 1578-1580. In Brugge, onder calvinistisch bewind, vond in 1578 een ophefmakend sodomieproces plaats tegen een groep katholieke monniken. Twaalf monniken werden uit de stad verbannen, vijf werden gefolterd, drie werden tot de brandstapel veroordeeld.
Sodomie, een Bijbelse zonde
Het idee dat er zoiets als ‘seksuele geaardheid’ bestaat, en dat die niet voor iedereen dezelfde is, kwam op in de 19e eeuw en werd pas gedurende de 20e eeuw aanvaard. Eeuwenlang werd er heel anders over seksualiteit gedacht. De enige functie van seks, vanuit een religieus en juridisch standpunt, was de voortplanting en niet het genot. Zondige, verboden seksuele handelingen werden gebrandmerkt als sodomienaar de Bijbelse steden Sodom en Gomorra, die wegens hun zondige gedrag door God met vernietiging werden gestraft. . Niet alleen homoseksualiteit, maar ook masturbatie en kindermisbruik vielen daar onder.
Sodomie werd in de middeleeuwen streng bestraft. Zo werd in 1292 de messenmaker Jean de Wettre levend verbrand op de Gentse Blandijnberg ‘voor onnatuurlijke lust met een zekere man’. Voor zover bekend is het de eerste bestraffing wegens sodomie in de regio die vandaag Vlaanderen is. Andere straffen waren verbanning of geseling. In de Zuidelijke Nederlanden vonden tussen 1400 en 1700 meer dan tweehonderd processen plaats, waarbij 406 mannen en vrouwen beschuldigd werden. 252 van hen moesten het met de dood bekopen. Dat is heel veel, in vergelijking met andere gebieden in Europa.
Vanaf de 18e eeuw, in de periode van de verlichting, kozen de autoriteiten voor discretere straffen, zoals opsluiting of verbanning. In 1795 haalden de Franse revolutionairen seks tussen mensen van hetzelfde geslacht uit het strafrecht. Openbare zedenschennis was wel nog strafbaar. De ruime interpretatie van dat begrip dwong homoseksuelen nog lange tijd tot het verborgen houden van hun relaties.
Gent, Fonds Suzan Daniel.
Suzanne De Pues (1918-2007), schuilnaam Suzan Daniel, was de voortrekker van de eerste vereniging voor homoseksuelen in België.
Holebipioniers
De geschiedenis van de holebibeweging(en) in Vlaanderen was er een van vallen en opstaan. De eerste vereniging voor homo’s en lesbiennes ontstond in Brussel in de jaren 1950. Uniek in Europa was dat de oprichter een vrouw was, Suzan Daniel. Niet iedereen was het eens met haar militante aanpak. Even later richtten mannen het Cultuur- en Ontspanningscentrum op, dat zich meer op vrijetijdsbesteding richtte. In 1961 kwam er een Vlaamse afdeling in de Antwerpse wijk Zurenborg.
In de jaren 1970 manifesteerde de holebibeweging zich als een nieuwe sociale beweging. De Federatie Werkgroepen Homofilie probeerde als overkoepelende spreekbuis op te treden. Andere groepen, zoals de linkse Rooie Vlinder, in 1978 initiatiefnemer van de eerste ‘homodag’ in Gent, waren radicaler. Eveneens in de jaren 1970 verschenen de eerste verenigingen voor lesbiennes, zoals Sappho in Gent en Atthis in Antwerpen.
Na een periode van versplintering vond de beweging in de jaren 1990 een nieuwe adem. In Antwerpen werd in 1990 de eerste Homo- en Lesbiennedag georganiseerd en zes jaar later in Brussel de eerste Roze Zaterdag (de voorloper van de Belgian Pride). De verschillende organisaties streden nu samen voor gelijke rechten en konden zo meer wegen op de politieke besluitvorming.
Sinds 2010 zijn vele tientallen verenigingen en vijf regenbooghuizen aangesloten bij Çavaria, een overkoepelende vereniging die opkomt voor de rechten en het welzijn van LGBTI+-personen in Vlaanderen en Brussel.
Ontdek nog meer over dit onderwerp
Histories – De historie van de Holebi
Bron: VRT archief – 2 dec 2004
Histories – De historie van de Holebi
Bron: VRT archief – 2 dec 2004
Diagnose van het anders-zijn
Bron: VRT archief – 1 dec 1966
Diagnose van het anders-zijn
Bron: VRT archief – 1 dec 1966
Meer vrouw op straat – Brussel
Bron: VRT archief, De chinezen – 10 maart 2020
Non-fictie
De kleur van de stad maakt mijn ziel amoureus. Een LGBTQ-stadskroniek van Antwerpen
Kartonnen Dozen, 2021.
Van alle tijden, in alle culturen: wereldgeschiedenis van de homoseksualiteit
Nieuw Amsterdam, 2006.
Casablanca voorbij. Het bewogen levensverhaal van Corinne Van Tongerloo
Kartonnen Dozen, 2017.
Holebipioniers een geschiedenis van de holebi- en transgenderbeweging in Vlaanderen
EPO, 2015.
Oud is out. Ervaringen van lesbische en biseksuele vrouwen, geboren voor 1945
Uitgeverij ’t Verschil, 2019.
Verzwegen verlangen. Een geschiedenis van homoseksualiteit in België
Uitgeverij Vrijdag, 2017.
De Lage Landen uit de kast: pink power en popmuziek
Ertsberg, 2022.
Habibi. Het lief en leed van lgbt-moslims
Uitgeverij Vrijdag, 2021.
Vlaanderen vrijt! 50 jaar seks in Vlaanderen
Steam en Van Halewyck, 2006.
Fictie
Nachtouders
Das Mag, 2019.
Kartonnen dozen
Prometheus, 1991.
Paultje, echt geen jongen
De Eenhoorn, 2016. (13+)
Dani Bennoni
Querido, 2010. (13+)
De spiegelingen
De Bezige Bij, 2013.
Schaduwleven
Davidsfonds Infodok, 2022. (16+)
Nu kijken
De jaren 50
Van Ҫavaria, over de geschiedenis van de LGBT-beweging in Vlaanderen
De jaren 80
Van Ҫavaria, over de geschiedenis van de LGBT-beweging in Vlaanderen
De jaren 90
Van Ҫavaria, over de geschiedenis van de LGBT-beweging in Vlaanderen
De jaren 00
Van Ҫavaria, over de geschiedenis van de LGBT-beweging in Vlaanderen
Meer kijk/luister materiaal
Nelly & Nadine
(2022)