Het bankbiljet van 5 euro bevat een symbolische brug als afbeelding. De euro overbrugt de verschillen tussen de lidstaten. (iStock)
De euro
Europese integratie
Op Nieuwjaar 2002, vlak na middernacht, vormden zich lange rijen aan bankautomaten overal in het land. Voor het eerst konden eurobiljetten afgehaald worden. Veel mensen wilden getuige zijn van dat historische moment.
De invoering van de euro was een ambitieus politiek project, eerder dan een economische noodzaak. Het was een duidelijke keuze voor ‘meer Europa’, nadat de Koude Oorlog in 1991 was beëindigd. Bondskanselier Helmut Kohl gaf toen de sterke Duitse mark op voor een Europese eenheidsmunt. In ruil verzette de Franse president François Mitterrand zich niet tegen de hereniging van Oost- en West-Duitsland.
In 1992 ondertekenden de twaalf lidstaten van de Europese Gemeenschappen het Verdrag van Maastricht. Daarmee richtten ze de Europese Unie op en stelden ze de invoering van de euro in het vooruitzicht. In 2002 verdwenen de nationale munten, zoals de Belgische frank. De euro werd zo hét symbool van de Europese integratie. Vandaag behoren 20 van de 27 lidstaten van de Europese Unie tot de eurozone.
European Commission Audiovisual Library.
De ondertekening van de verdragen van Rome in de Capitolijnse musea op 25 maart 1957. Minister van Buitenlandse Zaken Paul-Henri Spaak (eerste rij, vooraan) vertegenwoordigt België.
Europese integratie
De West-Europese integratie startte als een vredesproject op de puinhopen van de Tweede Wereldoorlog. Ook België voelde als klein land sterk de noodzaak tot meer samenwerking in Europa. Verdere samenwerking moest mogelijk zijn door een gedeelde geschiedenis en gedeelde waarden.
België steunde dan ook onmiddellijk de oprichting van de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal (EGKS) in 1951. Samen met Nederland, Luxemburg, Frankrijk, Italië en West-Duitsland wilde België supranationale afspraken maken voor de zware industrie. De zes landen stonden daarvoor een deel van hun nationale bevoegdheid af. Vanzelfsprekend was dat niet. Kolen en staal waren immers strategische grondstoffen voor het nationale belang en de veiligheid.
In 1957 gingen de zes stichtende landen van de EGKS een stap verder in hun economische samenwerking. Met het Verdrag van Rome richtten ze de Europese Economische Gemeenschap (EEG) op. De EEG was een douane-unie die stapsgewijs gerealiseerd zou worden en moest uitmonden in een grote vrijhandelszone. In 1967 fuseerde de EEG met de EGKS en Euratom tot de Europese Gemeenschappen, geleid door één Europese Commissie en een Raad van Ministers. De douane-unie evolueerde naar een eenheidsmarkt op basis van het principe van vrij verkeer van personen, goederen, diensten en kapitaal. Die evolutie droeg bij aan het dereguleren van de financiële markten, verplichte privatiseringen en de afbraak van de openbare sector. Pas later zou de roep om een ‘sociaal Europa’ luider gaan klinken.
In 1989-1991 kwam er een einde aan de Koude Oorlog tussen het Westen geleid door de Verenigde Staten van Amerika en de communistische wereld geleid door de Sovjet-Unie. De val van de Berlijnse muurde muur tussen Oost-Berlijn en West-Berlijn, opgetrokken in 1961 door het communistische regime van Oost-Duitsland in het kader van de Koude Oorlog om de vlucht van inwoners naar het Westen te verhinderen. in 1989 leidde een jaar later tot de hereniging van het verdeelde Duitsland. Als gevolg daarvan nam ook de Europese integratie een nieuwe wending. De Europese Gemeenschappen veranderden in de Europese Unie. Gaandeweg nam ook het aantal lidstaten toe.
Focuspunten
Belga Image.
De val van de Berlijnse Muur op 9 november 1989 bracht een nieuwe wending in de geschiedenis van de Europese integratie.
Nieuwe banden met Centraal- en Oost-Europa
Het einde van de Koude Oorlog maakte een einde aan de tweedeling in Europa. De voormalige communistische landen drukten de wens uit om deel te nemen aan het integratieproces. In 2004, na een lange voorbereiding, traden acht Centraal- en Oost-Europese landen toe tot de Europese Unie, met samen ongeveer 75 miljoen inwoners.
Die grootste Europese uitbreidingsoperatie ooit had een duidelijk economisch nut. De nieuwe lidstaten konden hun levensstandaard verhogen. Ze kregen toegang tot de interne markt en kwamen in aanmerking voor ruime subsidies. De oude lidstaten verkregen investerings- en exportmogelijkheden en profiteerden van de goedkopere arbeid uit het oosten. Fabrieken verhuisden naar Oost-Europa, en Oost-Europese arbeiders kwamen werken in het westen. Hier belandden ze in sectoren met een arbeidstekort, zoals de bouw, poetsdiensten en de landbouw. De uitbreiding leidde echter tot ongenoegen bij arbeiders in de oude lidstaten, die meer concurrentie kregen of hun jobs zagen verhuizen naar nieuwe lidstaten met minder sociale bescherming.
De uitbreiding dwong de Europese Unie om haar interne besluitvorming aan te passen. Zo werd er in steeds meer beleidsdomeinen beslist via meerderheid (supranationale integratie) in plaats van unanimiteit (intergouvernementele samenwerking).
Brussel, Samyn and Partners.
In het Europagebouw in Brussel, ook wel eens het ‘ei’ genoemd, vergaderen de Europese Raad en de Raad van Ministers.
Brussel, Europese hoofdstad
Aanvankelijk was het niet duidelijk waar de zetel van de Europese instellingen zou komen. Vergaderingen werden gehouden in Brussel, Luxemburg of Straatsburg. Die laatste stad stond symbool voor de Frans-Duitse samenwerking.
Vanaf het Verdrag van Rome in 1957 werd Brussel de zetel van belangrijke Europese instellingen. Tegenwoordig huisvest de stad de Europese Commissie, de Raad van Ministers en het Europees Parlement – al vergaderen de parlementsleden maandelijks ook één keer in Straatsburg. Brussel was een ‘veilige keuze’, want het lag in een klein land tussen Frankrijk en (West-)Duitsland. De stad was goed bereikbaar en symboliseerde de samenvloeiing van de Latijnse en Germaanse cultuur. Hoewel de Europese Unie geen officiële hoofdstad heeft, is Brussel het in de praktijk geworden.
Toen in 1967 ook de hoofdzetel van de NAVONoord-Atlantische Verdragsorganisatie, westerse militaire alliantie onder leiding van de Verenigde Staten van Amerika, opgericht in 1949 in het kader van de Koude Oorlog, in het Engels: NATO, North-Atlantic Treaty Organisation. in Evere werd gevestigd, groeide Brussel uit tot een van de belangrijkste diplomatieke en politieke centra in de wereld. Dat is overal zichtbaar en voelbaar. Tot vandaag leven en werken in het hyperdiverse Brussel duizenden journalisten, lobbyisten en medewerkers van de verschillende Europese en internationale instellingen. In de Europese wijk beheersen de thuishavens van Europese instellingen het straatbeeld, met onder meer het Berlaymontgebouw (Europese Commissie), het Europagebouw (Raad van Ministers en Europese Raad) en het gebouwencomplex van het Europees Parlement.
Ontdek nog meer over dit onderwerp
Journaal
Bron: VRT archief – 18 dec 2001
Het Mirakel van Schuman
Bron: VRT archief – 18 nov 2022
Het Mirakel van Schuman
Bron: VRT archief – 6 apr 2022
Histories – Paul Henri Spaak, een man van de macht
Bron: VRT archief en EBU News Exchange – 4 mei 2000
Non-fictie
Het belang van geld. Een alternatieve wereldgeschiedenis
Hollands Diep, 2019.
Europa in woelig water. Van eurocrisis tot coronacrisis
Davidsfonds, 2021.
Na de oorlog: een geschiedenis van Europa sinds 1945
Contact, 2006.
Een naoorlogse achtbaan. Europa 1950-2017
Spectrum, 2018.
In Europa. Reizen door de twintigste eeuw
Atlas, 2006.
Grote verwachtingen: in Europa 1999-2019
Atlas Contact, 2019.
De Europese Unie
Schoolsupport, 2021. (9+)
De Europese Unie in een notendop
Bert Bakker, 2011.
Waarom Europa? Kleine geschiedenis van een groot project
LannooCampus, 2022.
Europa in alle staten: Zestig jaar geschiedenis van de Europese integratie
Vantilt, 2013.
De passage naar Europa: geschiedenis van een begin
Historische Uitgeverij, 2009.
Hoe Europa ons leven beïnvloedt
Standaard Uitgeverij, 2008.
Dit is Europa. De geschiedenis van een unie
Borgerhoff & Lamberigts, 2021.
Fictie
De hoofdstad
De Arbeiderspers, 2018.
Neem bijvoorbeeld graniet: de Europese grondwet in verzen
De Bezige Bij, 2011.