Romeinse stadsmuur van Tongeren, het enige nog bovengronds bewaarde stenen monument uit de Romeinse tijd in Vlaanderen | Brussel, Vlaams Agentschap Onroerend Erfgoed.
Tongeren, Romeinse stad
Romanisering van de Lage Landen
Rond het jaar 10 voor Christus bouwen de Romeinen een stad bij de rivier de Jeker. Het is de eerste stad in het gebied dat we nu Vlaanderen noemen. Eerst wonen er alleen Romeinse soldaten. Maar de stad groeit. Ze wordt de hoofdstad van de streek.
De straten van de stad vormen vierkanten en rechthoeken. Zo zijn vele steden die de Romeinen bouwden aan de Middellandse Zee. De eerste huizen in de stad zijn nog gebouwd met hout en leem. Zo bouwen de Galliërs hier al eeuwen. Maar vanaf 50 na Christus komen er steeds meer stenen huizen. Die worden gebouwd in de stijl van de Romeinen. Ze hebben vaak vloerverwarming en de muren zijn mooi beschilderd.
Om de stad te beschermen, bouwen de inwoners er een muur omheen. Die is 4,5 kilometer lang. Het is de langste stadsmuur in het noorden van het Romeinse Rijk. De stad heeft ook een aquaduct. Dat is een muur die water van de rivier naar de stad brengt, als een waterleiding.
Tegen 300 na Christus gaat het steeds slechter met het Romeinse Rijk. Maar Tongeren blijft nog een tijd belangrijk.
Tongeren, Visit Tongeren.
De Menapische zouthandelaar Catius Drousus liet in de late 2e eeuw een altaar oprichten in Tongeren ter ere van de Romeinse oppergod Jupiter en de beschermgeesten van de stad. De inscriptie noemt Tongeren municipium Tungrorum en is daarmee de oudste vermelding van een stad (municipium) in het latere Vlaanderen. Replica van het origineel.
Romanisering van de Lage Landen
De Romeinen zijn vanaf 55 voor Christus de baas in het gebied dat vandaag België is. Daar wonen vooral KeltenDe Kelten zijn een groep volkeren die vroeger in een groot deel van Europa, en nu nog in Ierland, Wales en Bretagne wonen. en Germanen. Eerst willen de Kelten en GermanenDe Germanen zijn een groep van mensen in het oude Europa die dezelfde soort taal spreken. de Romeinen weg. Er wordt fel gevochten. Maar de Romeinen blijven, ongeveer 400 jaar lang. In die periode passen de mensen die hier wonen zich aan de cultuur van de Romeinen aan.
Spullen, ideeën en gewoontes
Handelaars brengen spullen mee uit het zuiden van Europa. Maar ook ideeën en gewoontes. Soms nemen de mensen die hier wonen die gewoontes over. Bijvoorbeeld het Romeinse schrift, en de Romeinse geldstukken. Zo ontstaat er een mix van culturen: de cultuur van de mensen hier en de cultuur van de mensen uit het zuiden worden samen één nieuwe cultuur.
De godsdiensten raken ook vermengd. De goden van de Romeinen en de goden van de Germanen en Kelten lijken soms op elkaar. Mars is bijvoorbeeld de Romeinse god van de oorlog. Camulos is de Keltische god van de oorlog. De mensen beginnen de namen van die goden en de verhalen over die goden met elkaar te verwisselen.
Ook in de gebouwen zie je de invloed van de Romeinen. Voor het eerst in de geschiedenis worden in de Lage Landen stenen huizen en openbare baden gebouwd.
Maar het leven verandert niet overal even veel of even snel. Op sommige plaatsen houden mensen hun eigen manier van leven, of nemen ze maar een paar Romeinse gebruiken over.
Focuspunten
Fotograaf Robert Nouwen.
Het kaarsrechte tracé van de weg Boulogne-Keulen is nog goed zichtbaar in het landschap. Hier Vroenhoven bij Riemst.
De weg van Boulogne naar Keulen
Verkopers, reizigers en soldaten reizen met een schip langs de zee en de rivieren. Of ze reizen langs wegen over het land. Wegen verbinden de verschillende delen van het Romeinse Rijk met elkaar. In de Lage Landen zijn de kleine wegen smal. Ze hebben ook veel bochten en bestaan uit aarde of zand. De Romeinen leggen hoofdwegen aan. Die zijn wel recht, breed en hebben een hard oppervlak uit grind en stenen.
De bekendste hoofdweg is die van de Romeinse haven in Boulogne in Frankrijk naar de stad Keulen in Duitsland. Die weg loopt ongeveer langs de grens tussen het Vlaanderen en Wallonië van nu. Keizer Augustus laat hem aanleggen rond het jaar 1. De weg is bedoeld om soldaten, eten, wapens en post gemakkelijk van de Noordzee naar het gebied van de rivier de Rijn te brengen. Dat is nodig omdat er in die tijd oorlog is ten oosten van de Rijn.
Dorpen langs de wegen
Langs de hoofdweg en langs de zijwegen ontstaan dorpen. Eerst zijn het vaak kampen voor de soldaten. Die kampen worden later dorpen waar gewone mensen wonen. Tongeren is ook eerst zo’n dorp langs een Romeinse weg. Net zoals Wervik, Velzeke, Asse en Tienen.
Stukken van de weg tussen Boulogne en Keulen worden in de middeleeuwenDe periode van 500 tot 1500. nog gebruikt. Er komen dan nog altijd dorpen bij langs de weg.
Londen, British Museum.
Bronzen munt waarop Carausius zich liet afbeelden als Romeinse keizer. Op de achterzijde staat de oppergod Jupiter. De munt was zo een handige vorm van propaganda voor Carausius.
Carausius, de keizer in het noorden
Vanaf 200 na Christus wordt het onrustig in het noordwesten van het Romeinse Rijk. De macht van de Romeinse leiders wordt minder groot. De lokale leiders van het leger proberen zelf de macht over stukken van het rijk te krijgen. Een van die leiders is Carausius.
Carausius is een gewone man uit de streek tussen de Noordzee en de Schelde. Hij was een leider in het Romeinse leger. Hij jaagt met zijn soldaten piraten weg uit het Kanaal. Alles wat de piraten hebben, moet hij aan de Romeinse keizer geven. Maar hij houdt dat zelf. Daarom krijgt Carausius de doodstraf.
Het rijk van Carausius
Carausius ontsnapt. In 286 verovert hij een stuk van het rijk van de Romeinen. Daar wordt hij zelf de leider van.
Hij laat geldstukken maken. Daar staat hij op als een Romeinse keizer. Hij beeldt zichzelf af als iemand die vrede brengt in de onrustige streek aan de Noordzee. Maar hij is maar kort leider. Een van zijn medewerkers vermoordt Carausius in 293. Enkele jaren later hebben de leiders van Rome opnieuw de macht over de streek.
Ontdek nog meer over dit onderwerp
Vlaanderen Vakantieland
Bron: VRT archief – 11 nov 2006
Karrewiet
Bron: VRT archief, Gallo-Romeins Museum Tongeren – 11 jan 2023
Vlaanderen Vakantieland
Bron: VRT archief – 12 nov 2011
Alle Vijf
Bron: VRT archief – 9 dec 1996
Het verhaal van Vlaanderen – De Romeinen komen
Bron: VRT archief, De Mensen – 8 jan 2023
Non-fictie
Romeinse sporen. Het relaas van Romeinen in de Benelux met 309 vindplaatsen om te bezoeken
Athenaeum-Polak & Van Gennep, 2014
De rand van het Rijk: de Romeinen en de Lage Landen
Athenaeum-Polak & Van Gennep, 2010
De Romeinse heerbaan: de oudste weg door de Lage Landen
Sterck & De Vreese, 2021
Op zoek naar Romeinse wegen in Nederland en België
Uitgeverij Verloren, 2022
Wee de overwonnenen: Romeinen, Kelten en Germanen in de Lage Landen
Uitgeverij Omniboek, 2020
Fictie
Een legioen in de val
Averbode, 1989. (12+)
De ring van Commodus
Clavis, 2014. (12+)