Albrecht Dürer, Karel de Grote, 1513 | Neurenberg, Germanisches Nationalmuseum, Wikimedia Commons.
Karel de Grote
De Franken
In de jaren 700 hebben de Franken een groot gebied in Europa. Karel de Grote is hun belangrijkste koning. In het jaar 800 kroont de paus hem tot keizer in Rome. Voor Karel betekent dat heel veel. Hij ziet zichzelf namelijk als de opvolger van de keizers van Rome.
Vanaf 768 is Karel de Grote koning van de Franken. Hij maakt het gebied van de Franken nog groter door oorlog te voeren. Zo wordt Karel de Grote koning van een groot deel van West-Europa en Centraal-Europa.
Groot land, kleine delen
Dat grote gebied organiseert hij zo goed mogelijk. Hij verdeelt het in kleinere delen. Die noemen we ‘gouwen’. De leider van een gouw is een graaf. Inspecteurs van Karel de Grote komen langs om de graven te controleren.
Karel de Grote vindt kunst en wetenschap heel belangrijk. Hij laat scholen bouwen. Hij nodigt geleerden uit in zijn paleis. Hij helpt ook de abdijenEen gebouw waar religieuze mensen wonen. . Daar kunnen mensen studeren en teksten schrijven.
Parijs, Musée du Louvre.
Dit beeldje van Karel de Grote te paard werd geïnspireerd door het ruiterstandbeeld van Marcus Aurelius op het Capitool in Rome. Het maakt duidelijk dat de Frankische vorst zich in de lijn plaatste van de Romeinse keizers.
De Franken
Tot de jaren 400 zijn de Romeinen baas in een groot deel van Europa. Er komen meer en meer mensen uit andere gebieden het Romeinse rijk binnen. Bijvoorbeeld de GermanenDe Germanen zijn een groep van mensen in het oude Europa die dezelfde soort taal spreken. . Zij komen vanuit het noordoosten naar het Romeinse rijk. Meestal zijn ze niet welkom. Maar soms geven de Romeinen die nieuwe mensen een vaste plaats om te wonen.
De Franken zijn een groep binnen de Germanen. Vanaf de jaren 400 krijgen de Franken steeds meer macht in een deel van het Romeinse rijk. Ze nemen zelfs de macht van de Romeinen over. Zo worden de Franken de baas in en rond het gebied dat we nu Frankrijk noemen.
De Karolingen
De Franken hebben in het begin sterke koningen, zoals Clovis en Dagobert. Ze maken hun gebied groter. De koningen hebben ook belangrijke medewerkers. Die noemen we ‘hofmeiers’. De hofmeiers zorgen voor de koning en zijn bezittingen. Ze hebben dus veel macht.
Rond 700 wordt de macht van de koningen zwakker. De hofmeiers zien een kans. Zij nemen de macht over en worden zelf koning van de Franken. We noemen die nieuwe familie van koningen de Karolingen.
Focuspunten
Wenen, Österreichische Nationalbibliothek, col. 2706, f304.
Miniatuur van de heilige Catharina bij het Gravensteen in Gent, door Simon Bening en atelier, 1517-1523. Het is een van de oudste voorstellingen van het Gravensteen, van het einde van de 12e eeuw tot het midden van de 14e eeuw de verblijfplaats van de graven van Vlaanderen.
Graafschap Vlaanderen
Karel de Grote zorgt voor eenheid in het Frankische rijk. Hij voert één munt in waarmee je overal in het rijk kan betalen. En zijn inspecteurs reizen rond. Zo weet hij wat er in elke gouw gebeurt.
Na Karel de Grote wordt het Frankische rijk verdeeld in drie koninkrijken. Maar het systeem van gouwen blijft bestaan. Een van die gouwen is het graafschap Vlaanderen. Rond het jaar 1000 is dat ongeveer het gebied tussen de Noordzee en de Schelde. De graaf van Vlaanderen is baas in dat graafschap. Maar hij mag niet helemaal doen wat hij wil. Hij moet trouw blijven aan zijn koning.
Ten oosten van de Schelde ontstaan andere gouwen, zoals het hertogdom Brabant en het graafschap Loon.
Machtige adel
In de gouwen regeert de adel: een kleine groep rijke en machtige mensen. De gewone mensen worden steeds minder vrij. Ze moeten vaak gratis werken op het land van de adel. En ze moeten een groot deel van hun eigen oogst afstaan. Soms krijgen ze in ruil bescherming.
De gewone mensen zijn eigenlijk het bezit van de mensen van adel. Daarom noemen we hen ook wel ‘lijfeigenen’Een lijfeigene is een soort slaaf. Lijfeigenen mogen niet kiezen waar ze wonen of werken. . Vanaf de jaren 1100 verdwijnt het systeem van lijfeigenen langzaam in het noordwesten van Europa.
Gent, Historische Huizen.
De ruïne van de Sint-Baafsabdij in Gent, vermoedelijk gesticht door de missionaris Amandus in de 7e eeuw.
Het christendom
In de tijd van de Franken wordt het christelijke geloof populair in de Lage LandenOngeveer het gebied van België en Nederland. . Vanaf de jaren 600 reizen missionarissenMannen en vrouwen die de christelijke godsdienst verspreiden naar andere landen. door onze streken. Belangrijke missionarissen zijn bijvoorbeeld Eligius, Amandus en Willibrordus.
Veel lokale mensen hebben in die tijd eigen goden en religieuze verhalen. Maar de missionarissen zeggen dat het christelijke geloof beter is. Zo worden de meeste mensen in de Lage Landen christelijk.
Abdijen
De missionarissen stichten ook de eerste abdijen. Die abdijen zijn heel belangrijk in de middeleeuwenDe periode van 500 tot 1500. . Ze hebben macht en soms ook heel veel grond. In de grote abdijen wonen monniken. Ze leren kinderen lezen en ze schrijven boeken. Ze bewaren ook kennis van vroeger. De monniken zorgen er bijvoorbeeld voor dat we veel weten over de Romeinen en de Grieken.
In de jaren 800 vallen de Noormannen aan. Ze verwoesten abdijen. Monniken moeten vluchten. Maar na de NoormannenMensen uit het noorden van Europa. komen er nieuwe abdijen. De hele middeleeuwen blijven de abdijen belangrijk voor de economie en de cultuur.
Ontdek nog meer over dit onderwerp
Vlaanderen Vakantieland
Bron: VRT archief – 16 mei 2009
Non-fictie
Karel de Grote
Sterck & De Vreese, 2019.
Karel de Grote. een keizer op de grens tussen twee werelden
Davidsfonds, 2013.
Eeuwen des onderscheids: een geschiedenis van middeleeuws Europa
Prometheus, 2020.
De graven van Vlaanderen (861-1384)
Davidsfonds, 2020.
Gods filosofen: hoe in de middeleeuwen de basis werd gelegd voor de moderne wetenschap
Nieuw Amsterdam, 2014.
De volksverhuizingen: de geschiedenis van West-Europa, 375-800
Omniboek, 2020.
Vrouwen van Vlaanderen: een ongewone kijk op de geschiedenis van het graafschap Vlaanderen
Stichting Kunstboek, 2009.
De wereld in de tijd van Karel de Grote
Corona, 1999. (13+)
Vlaanderen in de middeleeuwen
Horizon, 2017.
De Franken en het christendom (550-850), een rechte lijn
Davidsfonds, 2016.
De Franken
Omniboek, 2021.
De middeleeuwers: mannen en vrouwen uit de Lage Landen, 450-900
Omniboek, 2020.
Karel de Grote
Aspekt, 2009.
Fictie
Karel de Grote
Daedalus, 2017. (strip)
Een olifant voor Karel de Grote
Uitgeverij Luitingh-Sijthoff, 2019.
De keerzijde van de keizer
Lannoo, 2012. (13+)
Karel ende Elegast
Amsterdam University Press, 2010.
De droom van Pepijn
Zwijsen, 2021. (9+)
Jonkvrouw
Davidsfonds, 2019. (15+)
Suske en Wiske. De pottenproever (nr. 209)
Standaard Uitgeverij, 1994.