Ons kookboek(je) verscheen vanaf 1927 en werd meermaals heruitgegeven. Het was oorspronkelijk bedoeld als handleiding bij de kooklessen van de katholieke Boerinnenbond. Editie uit 1949. | Dilsen-Stokkem, Dienst Cultuur.
Ons Kookboek
Culinaire canons
In 1927 verschijnt ‘Ons kookboek’ voor het eerst. Het is een boek met recepten om te koken. Veel mensen koken gerechten uit dit kookboek. Het boek verandert soms. Er komen nieuwe recepten bij, en oude recepten verdwijnen.
‘Ons kookboek’ is een boek voor boerinnen in 1927. Het leert de boerinnen om alles wat ze op de boerderij hebben, goed te gebruiken. Ze leren gezonde maaltijden voor het hele gezin te maken. Een maaltijd bestaat in die tijd uit vlees, aardappelen en groenten. Je vindt in het boek ook recepten voor soep, saus en dessert.
Het boekje uit 1927 wordt steeds dikker. Het is nu niet alleen maar voor boerinnen. Ook andere vrouwen en mannen, kopen het. Het boek volgt de nieuwe modes. Het bevat nu ook recepten uit andere landen, zoals recepten met couscous, quinoa en hummus. ‘Ons kookboek’ is een belangrijk boek in Vlaanderen. Het is nu al meer dan 2,5 miljoen keer verkocht. Heel veel mensen hebben leren koken door het boek.
Leuven, KADOC-KU Leuven. Fotocollectie KVLV/FERM. KFA23195.
Deze vrouwen van de boerinnengilde van de parochie Herent in Neerpelt (vandaag Pelt) leren fruit en groenten in te maken. De ‘opleglessen’ waren in het interbellum bijzonder populair.
Culinaire canons
Wat we vandaag eten, is een mix. Soms komt voedsel van hier en soms uit de rest van de wereld. Peper, brood en wijn kennen we bijvoorbeeld door de Romeinen. Die brachten dat voedsel 2.000 jaar geleden naar hier. Kalkoen, aardappelen en maïs kwamen mee uit Amerika in de jaren 1500.
Die nieuwe dingen komen eerst bij de rijken op tafel. Daarna bij de arme mensen.
Koken met boeken
Hoe weten we wat de mensen vroeger aten in de verschillende landen? Voor de jaren 1800 schrijven mensen hun recepten niet vaak op. Ze vertellen ze door aan elkaar.
Vanaf de jaren 1800 schrijven koks in verschillende landen kookboeken. Koks in Frankrijk schrijven kookboeken met Franse recepten. Koks in Italië schrijven kookboeken met Italiaanse recepten. Die recepten kennen we nu nog. Bijvoorbeeld pot-au-feuEen Frans gerecht met rundsvlees en groenten die heel lang gekookt worden. uit Frankrijk of ossobucoEen Italiaans gerecht met kalfsvlees, uien, wortel en selder. uit Italië. Zo ontstaan de typisch nationale gerechten. Door de boeken kennen we ze.
Ook in België schrijven koks boeken. Bijvoorbeeld ‘Het spaarzame keukenboek’ door een kok in Gent. Daar staat bijvoorbeeld een recept in voor ‘aardappelen in vet gebakken’. Misschien is het een recept voor frietjes?
Door te koken met dezelfde boeken, gaan meer mensen op dezelfde manier eten.
Focuspunten
Privécollectie Michel Follet.
Smoutebollenkraam op de Sinksenfoor in Antwerpen, 2011. Smoutebollen, appelbeignets, pannenkoeken en frieten: voor velen een vaste traktatie tijdens een kermisbezoek.
Anders gaan eten
Hoe de mensen eten, verandert in de tijd. Dat kunnen we zien in ‘Ons kookboek’. Het boek verandert, omdat mensen anders koken en anders eten.
Koken als je arm bent
In 1927 verschijnt ‘Ons kookboek’ voor de eerste keer. Het is dan een moeilijke tijd. Veel mensen zijn arm, en wonen op het platteland. Daarom leert het kookboek hoe je zuinig kan koken. Bijvoorbeeld: gebruik zoveel mogelijk producten van je eigen boerderij. Maak mayonaise met minder olie. Of kook je aardappelen samen met de schil. Dan heb je meer eten.
Na de Tweede Wereldoorlog zijn er steeds minder boeren in Vlaanderen. Het gaat ook beter met de economie. Mensen kunnen meer en beter eten kopen. De recepten uit ‘Ons kookboek’ worden aangepast. Veel mensen kopen ‘Ons kookboek’, of krijgen het cadeau als ze trouwen.
Nieuwe mensen, nieuwe gerechten
Later staan er ook recepten uit andere landen in ‘Ons kookboek’. Er komen veel mensen uit bijvoorbeeld Italië en Marokko in Vlaanderen wonen. In het kookboek van 1964 staan voor het eerst hoofdgerechten met pasta en rijst. Vroeger werden die dingen hier niet gegeten.
‘Ons kookboek’ is lange tijd alleen voor vrouwen. De makers denken dat alleen vrouwen koken. In 1985 richt het kookboek zich ook tot mannen die koken. Het is nu een boek voor iedereen.
Krant van West-Vlaanderen, fotograaf Gerda Verbeke.
Suikerfeest in Anzegem, 2020.
Vasten
De laatste jaren denken we meer na over wat we eten en over wat we niet eten. Je kan bijvoorbeeld vasten: een tijd niet of weinig eten en drinken. Sommige mensen vasten om gewicht te verliezen. Of ze doen het voor hun gezondheid. Of omdat het beter is voor het milieu. Anderen vasten omdat het bij hun godsdienst hoort.
Als mensen vasten voor hun godsdienst, dan doen ze dat op vaste tijden. Katholieken vasten 40 dagen voor Pasen. Dat deden ze vroeger toch. Nu doen niet alle katholieken nog mee.
Ramadan
Moslims vasten nog wel vaak. Tijdens de ramadan eten en drinken ze niet tussen zons-opgang en zons-ondergang. Ze mogen ook niet roken of seks hebben. Het maakt de mensen schoon, volgens de islam. Ze leren te doen wat ze moeten doen, ook al hebben ze er geen zin in. En ze krijgen begrip voor arme mensen.
Samen zijn is belangrijk tijdens de ramadan. Bij zons-ondergang stoppen de moslims met vasten tot de volgende ochtend. Ze houden een ‘iftar’. Dan eten ze samen met familie, vrienden en kennissen.
Na de ramadan is het ramadanfeest of ‘aid el-fitr’. Dat is het einde van de vasten. Moslims wensen elkaar dan een gezegend feest of ‘aid moebarak’.
Ontdek nog meer over dit onderwerp
Koppen
Bron: VRT archief – 25 jan 2000
De Zevende Dag
Bron: VRT archief – 16 mei 2010
Non-fictie
Kebab met mayonaise: een hedendaagse kijk op traditionele en industriële eetcultuur
Stichting Industrieel en Wetenschappelijk Erfgoed, 2007.
Koffiestories: een complete koffiegeschiedenis
Hannibal Books, 2020.
Van mammoet tot Big Mac. Een geschiedenis van onze voeding
EPO, 2017.
Antwerpen à la carte. Eten en de stad, van de middeleeuwen tot vandaag
BAI, 2016.
Europa aan tafel. Een cultuurgeschiedenis van eten en drinken
Mercatorfonds, 2002.
België kookt! De eeuw van Cauderlier 1830-1930
CAG, 2004.
Goesting in Vlaanderen. Wat wij al eeuwenlang lekker vinden
Davidsfonds, 2009.
Arm en rijk aan tafel. Tweehonderd jaar eetcultuur in België
EPO, 1995.
Brood. Een geschiedenis van bakkers en hun brood
Vrijdag, 2021.
Leven van het land. Boeren in België, 1750-2000.
Davidsfonds, 2004.
Geschiedenis van de dorst. Twintig eeuwen drinken in de Lage Landen
Davidsfonds, 2007.
Fictie
Eten op zijn Vlaams
De Arbeiderspers, 2015.
De keuken van ons moeder: het culinair erfgoed van België
Homarus Culinaire Uitgeverij, 2007.