Jozef Cardijn (1882-1967) als redenaar | Leuven, KADOC-KU Leuven, KFA4180.
De jeugdbeweging van Jozef Cardijn
Verzuiling en secularisatie
Jozef Cardijn is een priester. Hij is boos omdat veel jonge arbeiders het slecht hebben op hun werk. Daarom begint hij de KAJ: de Katholieke Arbeiders-jeugd.
Van 1912 tot 1915 is Cardijn priester in de gemeente Laken. Hij ziet er hoe jonge arbeiders slecht behandeld worden op hun werk. Veel jongens en meisjes stoppen al op 14 jaar met school. Dan gaan ze werken. Hun werk is zwaar en gevaarlijk. En ze krijgen vaak weinig loon.
Een beter leven
Cardijn wil een beter leven voor jonge arbeiders. Daarom organiseert hij activiteiten voor jongens uit de fabrieken. Die groepen van jongens noemt hij de Katholieke Arbeiders-jeugd of KAJ. Later komen er ook groepen voor meisjes.
De jongens en meisjes van de KAJ krijgen les over godsdienst. Ze leren ook actievoeren. Bijvoorbeeld voor betere regels op het werk.
De KAJ groeit snel. Na de Tweede Wereldoorlog komen er zelfs groepen in de hele wereld.
Leuven, KADOC-KU Leuven. Beeldarchief KAJ/VKAJ. 137.
Kajotters op het Jubelcongres op de Heizel, 1935.
Groepen in de samenleving
In de tijd van Cardijn zijn er veel katholieke organisaties. Er is een katholieke politieke partij. Er zijn ook katholieke scholen, ziekenfondsen en vakbonden. En sportclubs of bioscopen.
De katholieke organisaties maken reclame voor de katholieke ideeën. Zo heeft de katholieke Kerk veel invloed. Op de mensen, en op de politiek.
Zuilen
Ook de socialisten en de liberalen hebben hun eigen organisaties. Ze hebben eigen ziekenfondsen, clubs en vakbonden. Die maken ook reclame voor hun ideeën.
Zo zijn er katholieke, socialistische en liberale groepen in de samenleving. We noemen die groepen ‘zuilen’. Elke zuil vindt zijn ideeën de beste. En elke zuil wil mensen weghouden van de andere ideeën.
Minder sterke groepen
Na de Tweede WereldoorlogDe Tweede Wereldoorlog duurt van 1939 tot 1945, in België van 1940 tot 1944. gaat het goed met België. Meer jongeren gaan langer naar school. Er is ook meer vrije tijd.
De mensen blijven niet meer binnen één zuil. Ze kiezen van alle groepen wat ze goed vinden of nodig hebben. Zo gaan sommige kinderen naar een katholieke school, terwijl hun ouders lid zijn van een socialistische vakbond.
De verschillende groepen blijven wel bestaan. Ze hebben belangrijke diensten, zoals ziekenhuizen. Of ze geven advies over lonen of pensioenen.
Focuspunten
Fotograaf Jan Van Bostraeten.
Chirojeugd Vlaanderen telt in 2023 zo’n 120.000 leden.
Jeugdbewegingen vroeger en nu
De katholieke Kerk vindt opvoeding en onderwijs belangrijk. In de jaren 1900 steunt ze daarom katholieke jeugdbewegingen: groepen voor kinderen en jongeren.
De KAJ van priester Cardijn is niet de enige jeugdbeweging. Er komen jeugdbewegingen voor studenten. Maar ook voor de kinderen van boeren of van winkeliers. Er zijn jeugdgroepen in bijna elke stad en elk dorp. Ook de scouts en de Chiro zijn katholieke jeugdbewegingen.
Ook voor wie niet bij de katholieke Kerk hoort, zijn er jeugdbewegingen. De socialisten hebben bijvoorbeeld een eigen jeugdgroep.
Samen spelen
In de jaren 1960 veranderen veel jeugdbewegingen. Ze maken minder reclame voor de ideeën van katholieken of socialisten. De groepen zijn ook vaker gemengd: jongens en meisjes komen er nu samen.
Vandaag zijn er nog altijd veel jeugdbewegingen in Vlaanderen. Maar liefst 260.000 jongeren gaan er naartoe. Ze spelen er samen. En ze gaan elke zomer op kamp.
Kontich, Lintfabriek, uitgeverij Stockmans Art Books.
Jeugdhuizen zoals Netwerk (Aalst), Democrazy (Gent) en Het Lintfabriek (Kontich) werden pleisterplekken voor liefhebbers van de meest uiteenlopende ‘alternatieve muziek’. Hier de Amerikaanse band Fishbone in Het Lintfabriek in 20 oktober 2002.
Jeugdhuizen
Sommige jongeren gaan niet graag naar een jeugdbeweging. Zij kunnen naar een jeugdhuis. In 1952 gaat in Antwerpen het eerste jeugdhuis open. Al snel komen er meer. Socialisten, liberalen en katholieken hebben hun eigen jeugdhuizen.
In 1960 komt de overheid met een nieuwe wet: de ‘danswet’. Volgens die wet mogen jongeren onder 18 jaar niet naar zalen waar mensen dansen. Maar ze mogen wel naar feesten in een jeugdhuis. Daardoor worden jeugdhuizen heel populair.
Vrijheid voor jongeren
Vanaf de jaren 1960 willen jongeren meer vrijheid. Ze willen zelf kiezen welke kleren ze dragen of hoe ze hun haar laten knippen. En ze willen zelf kiezen wat ze doen in hun vrije tijd.
De jeugdhuizen veranderen. Veel jeugdhuizen vinden de ideeën van katholieken of socialisten nu minder belangrijk. Jongeren kiezen zelf wat ze willen doen in het jeugdhuis. Ze organiseren fuiven en optredens. Of ze kijken naar films en houden avonden met vrienden.
Ontdek nog meer over dit onderwerp
Histories – Jozef Cardijn
Bron: VRT archief, AMSAB, KADOC, Rijksarchief in België – 11 mei 1999
Non-fictie
De jaren ’30 in België: De massa in verleiding
Ludion, 1994.
Cardijn. Een mens, een beweging
KADOC Jaarboek, 1982.
Door eigen werk sterk. Geschiedenis van de kajotters en de kajotsters in Vlaanderen, 1924-1967
KADOC, 2004.
Tussen bescherming en verovering. Sociologen en historici over zuilvorming
UPL, 1988.
De christelijke arbeidersbeweging in België
2 dln., UPL, 1991.
De verzuiling voorbij
Kritak, 1987.
Het volk in beweging. Beweging voor het volk: 125 jaar ACW Gent-Eeklo
Vanden Broele, 2016.
Het Vlaamse platteland in de fifties
Davidsfonds Uitgeverij, 2012.
Voor u, beminde gelovigen: het Rijke Roomse leven in Vlaanderen 1920-1950
Lannoo, 1993.
Cardijn en de KAJ een wereld in beweging
Uitgeverij Averbode, 2017.
Ieder voor allen. De Belgische Boerenbond 1890-1990
LUP, 1990.
Fictie
Een mens is maar een wandelaar
Davidsfonds Uitgeverij, 2018.
De bolhoed van mijn vader: herinneringen uit de kersentijd
Polis, 2015.
Nu kijken
Bekijk een interview met Jozef Cardijn door Joos Florquin
(1962)
Bekijk een kort portret van Jozef Cardijn
