Luchtfoto van Heist-op-den-Berg. Op het panorama is de lintbebouwing zichtbaar, 1958 | Kempenserfgoed.be, collectie fotograaf Gaston Van den Broeck, foto GAH008000001.
Lintbebouwing
Ruimtelijke ordening in Vlaanderen
Veel plekken in Vlaanderen zien er hetzelfde uit. Er zijn grote en lange wegen van gemeente naar gemeente. Langs die wegen staan allemaal huizen op een rij. Achter en naast de huizen staan ‘koterijen’: hokken, garages of tuinhuisjes. Tussen de huizen staan winkels. En hier en daar ligt een weide.
Steenwegen zijn lange wegen tussen gemeentes. In Vlaanderen zijn er duizenden kilometers van die wegen. Veel Vlaamse huizen en winkels staan langs de steenwegen. Dat noemen we ‘lint-bebouwing’.
Gewone huizen, winkels en bedrijven staan door elkaar. En veel mensen hebben een auto. Ze moeten dus niet dicht bij hun werk wonen. Zo wordt Vlaanderen één groot woon-gebied.
Leuven, KADOC-KU Leuven. kfa015338.
Minister van Volksgezondheid en van het Gezin Alfred De Taeye (1905-1958) in Waregem bij een eerstesteenlegging van de honderdduizendste goedkope woning in 1954.
Ruimtelijke ordening in Vlaanderen
Op het einde van de jaren 1800 verhuizen veel mensen naar de stad. Ze gaan er werken in de fabrieken. Maar de overheid wil niet dat er veel arme arbeiders in de stad wonen. Ze is bang voor problemen. Daarom zorgt de overheid voor goede treinen. Zo kunnen mensen in hun dorp blijven wonen, en met de trein naar hun werk gaan. En de overheid helpt mensen om een eigen huis te kopen.
Geen regels
Na de Tweede Wereldoorlog zijn er te weinig huizen. De overheid wil dat elk gezin een goed huis heeft. Dat is belangrijk, vindt ze. Mensen die willen bouwen, krijgen daarom geld van de overheid. Of ze kunnen goedkoop geld lenen.
Er zijn geen regels voor de mensen die bouwen. Ze mogen bouwen waar ze willen. Zo komen er overal huizen te staan.
Meer regels
Pas in 1962 komen er meer regels voor wie wil bouwen. Er komen aparte plekken voor huizen, voor boerderijen en voor fabrieken. Maar veel gemeenten laten mensen toch nog bouwen waar ze willen.
Veel mensen gaan nu ook met de auto naar het werk, of naar de winkel. Dat zorgt voor problemen. Overal zijn er huizen en winkels. Daarom zijn er elke dag honderden kilometers files.
Focuspunten
Lier, Stadsarchief, SLI001020698.
De tuinwijk Zuid-Australië in Lier, gebouwd in 1920. De wijk werd vrijwel volledig vernield door Duitse bombardementen tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Tuin-wijken
Er is niet alleen lint-bebouwing in Vlaanderen. Er zijn ook plannen voor andere vormen van wonen. Vooral na de Eerste WereldoorlogDe Eerste Wereldoorlog duurt van 1914 tot 1918. is dat zo.
De oorlog maakt veel huizen kapot op de plaatsen waar mensen vechten. Hele dorpen en steden zijn verwoest. Duizenden gezinnen zijn dakloos. Er moeten snel nieuwe huizen komen.
De tuin-wijk
Daarom komen er nieuwe wijken. Het zijn wijken met nieuwe, goede huizen. Het zijn allemaal dezelfde huizen. Ze hebben allemaal een tuin. En ze liggen in een groot park, buiten de stad. Die wijken noemen we ‘tuin-wijken’.
De overheid vindt de tuin-wijken gezonder en goedkoper dan wonen in het centrum van de stad. Op veel plaatsen komen er daarom tuin-wijken. In de buurt van grote steden, zoals Brussel. Maar ook in Limburg, voor de arbeiders die er in de mijnen werken.
Brussel, Vlaams Agentschap Onroerend Erfgoed.
Een van de kleurrijke woonblokken van Renaat Braem (1910-2001) op het Kiel in Antwerpen, 2007.
De flat-gebouwen van Braem
Na de Tweede Wereldoorlog worden veel nieuwe wijken gebouwd. In de jaren 1950 in Antwerpen bijvoorbeeld. In de wijk het Kiel komen er 9 betonnen flat-gebouwen. Daarin zijn 800 appartementen. Die kunnen mensen huren.
De gebouwen zijn mooi om te zien. Ze hebben veel kleur, en er is veel licht in de appartementen. De flat-gebouwen staan op palen, zodat je er onderdoor kan lopen.
Een eigen huis voor iedereen
De architect van de flat-gebouwen heet Renaat Braem. Zijn gebouwen zijn goedkoop. En er kunnen veel mensen samen in wonen. Braem steunt het socialisme. Hij vindt dat iedereen een goede woning moet krijgen, vlak bij de stad.
De flat-gebouwen van Braem zijn bekend in de hele wereld. Later bouwt hij nog meer sociale wijken met hoge, grote gebouwen. Bijvoorbeeld in Leuven.
Weinig flat-gebouwen
Maar de ideeën van Braem zijn niet zo populair. Er zijn niet veel flat-gebouwen in Vlaanderen. De meeste mensen willen een eigen huis kopen. Of zelf bouwen. Ze willen niet in een flat-gebouw wonen. Daarom zeggen we dat Vlamingen ‘een baksteen in de maag hebben’.
Ontdek nog meer over dit onderwerp
Terzake Renaat Braem
Bron: VRT archief – 1 okt 2010
Terzake
Bron: VRT archief, KADOC – 1 sept 2016
Journaal
Bron: VRT archief – 12 nov 2018
De Jaren 60 – Bouwwoede
Bron: VRT archief – 15 mei 1988
Non-fictie
Wonen in Welvaart. Woningbouw en wooncultuur in Vlaanderen, 1948-1973.
Vlaams Architectuurinstituut, 2006.
Het lelijkste land ter wereld
Davidsfonds 1968.
Het schoonste land ter wereld
Kritak, 1987.
Ugly Belgian Houses. Don’t try this at home
Borgerhoff & Lamberigts, 2015.
More Ugly Belgian Houses. Don’t try this at home
Borgerhoff & Lamberigts, 2021.
De golden Sixties: hoe het dagelijks leven in België veranderde tussen 1958-1973
Manteau, 2022.
Hoe zouden we graag wonen? Woonvertogen in Vlaanderen tijdens de jaren zestig en zeventig
Universitaire Pers Leuven, 2012.
Met voorbedachten rade. De sluipmoord op de open ruimte
Kritak, 2022.
Het Vlaamse platteland in de fifties
Davidsfonds Uitgeverij, 2012.
Wonen in Welvaart. Woningbouw en wooncultuur in Vlaanderen, 1948-1973
VAi, 2006.
Onder de kerktoren. Waarom Vlaamse dorpen toekomst hebben
Davidsfonds Uitgeverij, 2021.
Fictie
De voorstad groeit
Manteau, 1943.
Suske en Wiske, De Beestige Brug (nr. 343)
De Standaard, 2015.