Jacques Brel brengt zaal L’Olympia (Parijs) in vervoering | Belga Image, 50307080.
Le plat pays van Jacques Brel
Franstalige cultuur in Vlaanderen
Jacques Brel is een zanger uit Brussel. Hij schrijft ook liedjes over Vlaanderen. Die zingt hij meestal in het Frans, zijn taal. In 1962 zingt hij het liedje ‘Le plat pays’ of ‘Het vlakke land’. Dat vlakke land is Vlaanderen. Het is een van de mooiste liedjes over het Vlaamse landschap. Maar over de Vlamingen is Brel niet altijd zo positief.
In Vlaanderen zijn de liedjes ‘Le plat pays’ en ‘Marieke’ van Jacques Brel heel populair. Maar in andere liedjes lacht Brel met de brave, katholieke Vlamingen.
In sommige liedjes heeft Brel kritiek op Vlamingen die een apart Vlaanderen willen, en die tegen België zijn. Dat vindt Brel een slecht idee. Met die liedjes is die groep van Vlamingen niet zo blij. Zij noemen Brel een ‘franskiljon’. Dat is een scheld-woord voor een Vlaming die Frans spreekt.
Vroeger waren er veel Vlamingen die thuis Frans spraken. Nu zijn dat er veel minder.
Gent, Museum voor Schone Kunsten.
Théo van Rysselberghe, De lezing door Emile Verhaeren, 1903. Emile Verhaeren is gekleed in het rood. Ook Maurice Maeterlinck bevindt zich onder het gezelschap (uiterst rechts).
Franstalige cultuur in Vlaanderen
In België worden er drie talen gesproken: Nederlands in Vlaanderen en Brussel, Frans in Brussel en Wallonië, en Duits in een klein gebied in het oosten. In Vlaanderen spreken de meeste mensen dus Nederlands. Toch hoor je er ook veel andere talen. Maar niet zo heel veel Frans meer. Dat was vroeger anders.
Vlamingen die Frans spreken
In de jaren 1800 spreken niet alleen de mensen in Brussel en Wallonië Frans. Ook veel rijke mensen in Vlaanderen spreken Frans. En veel kunstenaars. Zij schrijven bijvoorbeeld boeken in het Frans. Toch noemen ze zichzelf Vlaming. Dat is niet raar in die tijd. Natuurlijk zijn er ook Vlamingen die boeken schrijven in het Nederlands. Maar dus ook veel die in het Frans schrijven.
Franstalige schrijvers die in Vlaanderen wonen, schrijven vaak over het Vlaamse landschap. Daar zijn ze opgegroeid. Ze schrijven over de oude geschiedenis, de oude gebruiken of de schilderijen van de Lage Landen. Sommige schrijvers zijn heel beroemd. Ze helpen om Vlaanderen bekend te maken in andere landen, zoals Frankrijk.
Minder Frans in Vlaanderen
Lange tijd wordt er veel Frans in Vlaanderen gesproken. In de jaren 1900 komen er steeds meer wetten die zeggen dat je in Vlaanderen Nederlands moet gebruiken. Er zijn ook minder schrijvers die in het Frans over Vlaanderen schrijven. Of zingen. In de jaren 1960, als Jacques Brel zijn liedjes zingt, is dat niet meer zo gewoon.
Focuspunten
Wikimedia Commons.
Frontispice van de tweede druk van Charles De Costers Ulenspiegel, 1869.
Tijl Uilenspiegel
Tijl Uilenspiegel is een bekende figuur in de Vlaamse folkloreOude gebruiken die vele mensen kennen. . Toch komt hij eigenlijk uit Duitsland. Daar is hij voor het eerst een figuur in een verhaal van rond 1500.
Over hem worden ook in Vlaanderen al snel veel verhalen verteld. Het allerbekendste is het boek uit 1867. Dat is geschreven door Charles De Coster. Het is in het Frans.
Een Vlaamse held in het Frans
Charles De Coster is een Franstalige Belg. Hij heeft een Vlaamse vader en een Waalse moeder. Hij studeert en werkt in Brussel. De Coster schrijft onder meer boeken over Vlaamse legendesLegendes zijn verhalen die al lang worden verteld, maar die waarschijnlijk niet helemaal waar zijn. .
In 1867 schrijft De Coster zijn boek over Tijl Uilenspiegel, in het Frans. In het boek van Charles De Coster leeft Tijl Uilenspiegel in Vlaanderen. Tijl leeft in het boek in het Vlaanderen van rond 1600, en vecht voor vrijheid tegen de Spaanse koning, die dan baas is. Tijl beleeft talrijke avonturen met zijn goede vriend Lamme Goedzak, en kan heel grappig zijn.
Het boek van Charles De Coster over Tijl Uilenspiegel is heel populair. Veel mensen lezen het in Vlaanderen. Hoe veel mensen vandaag over Tijl Uilenspiegel denken, komt door het boek van Charles De Coster.
Brussel, Vlaams Agentschap Onroerend Erfgoed, Oswald Pauwels, 1995.
Grafmonument Emile Verhaeren in Sint-Amands.
Toute la Flandre van Emile Verhaeren
Emile Verhaeren komt uit Sint-Amands, een dorp aan de rivier de Schelde. Rond 1900 schrijft hij veel over zijn liefde voor Vlaanderen. Hij schrijft in het Frans. Hij houdt ook van kunstenaars uit de regio, zoals Jan van Eyck, Pieter Bruegel en Pieter Paul Rubens.
Een boek over Vlaanderen
Voor de Eerste Wereldoorlog (1914-1918) schrijft Verhaeren het boek ‘Toute la Flandre’. Daarin brengt hij eer aan heel Vlaanderen: aan het dorp waar hij geboren is, aan de vissers op zee, de boeren op het platteland en het leven in de steden.
Veel mensen kennen de boeken van Verhaeren. Verhaeren is ook geliefd bij Nederlandstalige schrijvers. Sommigen vinden het wel jammer dat hij in het Frans schrijft.
Emile Verhaeren woont in Parijs. Hij blijft over Vlaanderen schrijven. Verhaeren is heel beroemd. Door hem lezen mensen in heel Europa boeken over Vlaanderen.
Ontdek nog meer over dit onderwerp
Journaal
Bron: VRT archief – 28 maa 2016
Lichtjes van de Schelde
Bron: VRT archief – 20 maa 1960
Tienerklanken – Jacques Brel
Bron: VRT archief – 4 feb 1963
Journaal
Bron: VRT archief – 6 feb 1999
Non-fictie
Jacques Brel: de passie en de pijn
Olympus, 2003.
Held voor alle werk. De vele gedaanten van Tijl Uilenspiegel
Houtekiet, 1998.
Van Reynaert de Vos tot Tijl Uilenspiegel: op zoek naar een canon van volksboeken 1600-1900
Walburg, 2014.
Uilenspiegel. De wereld op zijn kop
Davidsfonds, 1999.
De Fransschrijvende Vlamingen als cultuurdesem
- Tijdschrift over de geschiedenis van de Vlaamse beweging, 1996, p. 111-126.
Schurk of schelm? Uilenspiegel 500 jaar actueel
Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen, 49 (2011), nr. 4, p. 20-24.
Jacques Brel: de definitieve biografie
Houtekiet, 2012.
Jacques Brel: een leven
Horizon, 2018.
Fictie
Ne me quitte pas. Laat me niet alleen
Nijgh en Van Ditmar, 2004. (selectie Brel-teksten)
Uilenspiegel
De Bezige Bij, 1965.
De legende van Uilenspiegel
Davidsfonds, 2017.
Jerom. De wraak van Tijl (nr. 29)
Standaard Uitgeverij, 1988.
Suske en Wiske. De Krimson-crisis (nr. 215)
Standaard Uitgeverij, 1988.
Tijl: roman
Querido’s Uitgeverij, 2017.
Dansen op een koord
Zwijsen, 2007. (6+)
Tijl Uilenspiegel
Zwijsen, 2001. (9+)
Tijl Uilenspiegel
De Vier Windstreken, 2000. (6+)
Tijl Uilenspiegel
Averbode, 2000. (12+)
Tijl Uilenspiegel
Uitgeverij Vrijdag, 2022.
De Geuzen
Standaard Uitgeverij, 1985-1990. (stripreeks).
Tijl Uilenspiegel 1. De opstand der Geuzen
Standaard Uitgeverij, 1955.
Tijl Uilenspiegel 2, Fort-Oranje
Standaard Uitgeverij, 1954.
Nu kijken
Jacques Brel zingt ‘Mijn vlakke land’
1966
Jacques Brel zingt, ‘Marieke’
Jacques Brel zingt ‘Laat me niet alleen’
Jacques Brel Don Quichotte
(1968)
Interview met Jacques Brel
Adriaan Van den Hoof over zijn favoriete kinderplaat Tijl Uilenspiegel
(vanaf 16:30)
Meer kijk/luister materiaal
J’aime les Belges
(2008)
Tijl Uilenspiegel. De legendarische deugniet
(2003)
Audioboek