Het Lam Gods van Jan en Hubert van Eyck, 1432 | Sint-Baafskathedraal Gent – www.artinflanders.be – fotograaf Dominique Provost – CC-BY-NC-ND 4.0.
Het Lam Gods van de gebroeders Van Eyck
De middeleeuwse beeldtaal
Het Lam Gods is een van de beroemdste schilderijen in de wereld. De broers Hubert en Jan van Eyck schilderden het, tussen 1424 en 1432. Het schilderij is zeer groot en bestaat uit verschillende taferelen.
Op het schilderij staan honderden mensen. Ze staan in een grote tuin vol planten en bloemen. Alles is geschilderd met veel details. De mensen en planten lijken echt.
De titel Het Lam Gods komt van het tafereel onderaan op het schilderij. Daar zie je een lam op een altaarDe stenen blok waarop een offerdier werd geslacht, vandaag ook de tafel waarop brood en wijn staan in een misviering. . Het lam is voor de christenen een manier waarop ze Jezus Christus afbeelden.
Hubert en Jan van Eyck maken het schilderij voor Joos Vijd en zijn vrouw Elisabeth Borluut. Het zijn belangrijke en rijke mensen uit de buurt van Gent. Zij staan ook op het schilderij.
Joos Vijd en Elisabeth Borluut hangen het schilderij in hun kapelKlein gebouw waar je kan bidden. in de Sint-Baafskathedraal in Gent. Het schilderij hangt nog altijd in die kathedraal.
Sint-Baafskathedraal Gent – www.artinflanders.be – fotografen Hugo Maertens en Dominique Provost – CC-BY-NC-ND 4.0.
Het Lam Gods van Jan en Hubert van Eyck, rond 1430.
De middeleeuwse beeldtaal
Elk stukje op het schilderij Het Lam Gods betekent iets. Dat is vaak zo in middeleeuwse afbeeldingen. Christenen in de middeleeuwenDe periode van 500 tot 1500. weten meestal wat die afbeeldingen betekenen. Maar wij begrijpen die beelden niet altijd meer. Zo betekent de roos op het gras liefde. Het meiklokje betekent onschuld.
Het Lam Gods toont ook welke goede eigenschappen je moet hebben om naar de hemel te mogen. Bijvoorbeeld:
- De rechters op het schilderij staan voor eerlijkheid.
- De kluizenaarsEen kluizenaar is iemand die alleen woont om eenvoudig te leven. staan voor simpel en zuinig leven.
De apostelenDe twaalf leerlingen van Jezus. staan voor het geloof in God.
Focuspunten
Joannes Stradanus, Nova Reperta, Musea Brugge, verzameling Steinmetz, www.artinflanders.be, foto Hugo Maertens, Wikimedia Commons.
Van Eyck in zijn atelier met achter hem leerlingen die olieverf mengen op een 16e-eeuwse gravure.
Vernieuwing in de schilderkunst
De schilderijen die Jan van Eyck schilderde, vinden mensen vandaag nog altijd heel speciaal. Hoe komt dat?
- Hij kijkt heel goed. En dan schildert hij precies wat hij ziet. Tot in de kleinste details.
- Hij leest veel boeken over wetenschap. Zo begrijpt hij heel goed hoe onze ogen werken. Maar hij begrijpt ook hoe het licht op mensen en dingen schijnt, en schaduwen maakt. De mensen en dingen die hij schildert, lijken daardoor echt.
- Hij maakt zelf zijn olieverf. Hij probeert verschillende recepten uit. Tot de olieverf perfect is. Daardoor is ze beter en gemakkelijker te gebruiken dan de verf van andere schilders. Dat helpt om heel precies te schilderen. De verf geeft ook mooiere kleuren.
Jan van Eyck schildert daardoor op een heel nieuwe manier.
Berlijn, Gemäldegalerie, Google Arts.
Petrus Christus, Portret van een jonge vrouw. Hij was actief in Brugge in de tweede helft van de 15e eeuw en zijn werk is sterk beïnvloed door Jan van Eyck.
Voorbeeld voor andere schilders
Jan van Eyck leeft en werkt in de Bourgondische tijd. Dat is de periode tussen 1384 en 1482. Dan zijn de hertogenHertogen zijn mensen van adel. Ze zijn baas in een bepaald gebied. van Bourgondië de baas over een deel van de Lage LandenOngeveer het gebied van België en Nederland. . Tijdens de Bourgondische periode zijn er veel rijke steden, zoals Gent, Brussel en Brugge. Verkopers en vakmannen brengen nieuwe spullen en nieuwe ideeën mee. Rijke mensen willen graag luxe-spullen kopen.
Filips de Goede bestuurt in die tijd een deel van de Lage Landen. Hij houdt ook van luxe en van kunst. Daarom vraagt hij Jan van Eyck om voor hem te werken.
Jan van Eyck is een groot voorbeeld voor verschillende schilders. Zowel in de Lage Landen als daarbuiten. Rogier van der Weyden, Dirk Bouts en Hans Memling bijvoorbeeld schilderen zoals van Eyck:
- Ze schilderen met olieverf.
- Ze schilderen heel precies, met veel details.
- Ze schilderen verhalen uit de Bijbel. Maar ze laten de mensen en omgeving eruit zien zoals de wereld waarin ze zelf leven. Zo herkennen mensen hun eigen wereld in de schilderijen.
- Ze schilderen veel portretten van rijke en belangrijke mensen uit die tijd.
Soms zetten ze hun naam op hun schilderijen. Dat is heel ongewoon in die tijd.
Ontdek nog meer over dit onderwerp
Karrewiet
Bron: VRT archief – 24 jan 2020
Weg van het Meesterwerk – Van Eyck
Bron: VRT archief, Sylvester Productions – 4 sep 2019
Vlaamse Primitieven in Brugge
Ludion, 2006.
Van Eyck: een optische revolutie
Hannibal, 2020.
De eeuw van Van Eyck 1430-1530: de Vlaamse Primitieven en het Zuiden
Ludion, 2002.
De Vlaamse primitieven: de meesterwerken
Mercatorfonds, 2002.
Het Lam Gods, Van Eyck: kunst, geschiedenis, wetenschap en religie
Hannibal, 2019.
Het Lam Gods
Davidsfonds, 2005.
Fictie
Dag Jan: het kleine rijk van Jan Van Eyck
Borgerhoff & Lamberigts, 2020. (10+)
Schilders & spionnen: het verhaal van de Vlaamse Primitieven
Davidsfonds/Infodok, 2008. (9+)
Margriete
De Geus, 2022.
Nu kijken
Een optische revolutie
Panorama. Agnus Dei, de rechtvaardige rechters
(1994)
Bijkomend luister/kijk materiaal
Van Eyck: De verlokking van de werkelijkheid
(2020)