De slag bij Gavere

De Bourgondiërs

In de jaren 1400 zijn de hertogenHertogen zijn mensen van adel. Ze zijn baas in een bepaald gebied. van Bourgondië de baas in de Lage LandenOngeveer het gebied van België en Nederland. . Een van die hertogen is Filips de Goede. Hij wil meer macht. Maar de Vlaamse steden willen dat niet. Zij komen in opstand tegen de hertog.

Lees voor

De steden in het graafschap Vlaanderen hebben in de middeleeuwen veel macht. Ze hebben veel vrijheid. En ze kunnen veel zelf beslissen.

Dat vindt hertog Filips de Goede niet goed. Hij maakt plannen om zijn macht te vergroten. Die plannen maken de steden bang en boos. Zij willen hun vrijheid niet verliezen en komen in opstand.

Op 23 juli 1453 gaan soldaten van Gent naar Gavere. Daar vechten ze tegen het leger van hertog Filips de Goede. Maar de hertog wint de veldslag. Veel soldaten van Gent springen in de rivier de Schelde en verdrinken. Anderen worden gedood. Door het verlies van de slag is Gent veel vrijheden kwijt. Filips de Goede krijgt meer macht in de Lage Landen.

Chroniques de Hainaut, Brussel, Koninklijke Bibliotheek, Ms. 9242, fol. 1r.

Deze miniatuur van Rogier Van der Weyden toont een schrijver die een boek presenteert aan Filips de Goede. De Bourgondische hertogen legden een enorme boekenverzameling aan: de Librije van Bourgondië. Hun collectie legde de basis voor de huidige Koninklijke Bibliotheek van België.

Lees voor

De Bourgondiërs

In het begin zijn de hertogen van Bourgondië niet zo machtig. Ze hebben een klein stuk land in Frankrijk. Het zijn leenmannen van de Franse koning. Dat betekent dat ze moeten luisteren naar de Franse koning. Ze moeten hem ook steunen. Maar later krijgen de hertogen meer macht.

In 1369 trouwt de Bourgondische hertog Filips de Stoute met Margaretha van Male. Zij is de dochter van de graaf van Vlaanderen. De graaf is de baas over Vlaanderen, zijn graafschap. De graaf van Vlaanderen sterft in 1384. Het graafschap Vlaanderen gaat als erfenis naar zijn dochter Margaretha en haar man Filips. Zo krijgt de hertog van Bourgondië ook macht over het rijke Vlaanderen.

Eén groot rijk

Filips de Goede is de kleinzoon van Filips de Stoute. Filips de Goede is ook hertog van Bourgondië. Hij wordt de baas in veel delen van de Lage Landen. En hij brengt al die delen samen in één groot rijk. Filips de Goede wil controle over alles. De steden in de Lage Landen verliezen veel vrijheden en rechten.

Geen macht over Limburg

Filips de Goede controleert een groot deel van wat vandaag België en Nederland is. En nog veel meer gebieden. Maar niet het graafschap Loon, dat is de huidige provincie Limburg. Dat gebied hoort bij een ander land: het Prinsbisdom Luik.

Focuspunten

Het Coudenbergpaleis in Brussel. Schilderij van Jan Brueghel de Jonge, omstreeks 1627.

Lees voor

Hof vol luxe

De Bourgondische hertogen nemen vaak belangrijke politieke beslissingen. Ze nemen die beslissingen zelf. Maar ze hebben wel mensen in dienst die hun advies geven. De hertog en alle mensen die voor hem werken, noemen we het Bourgondische hof.

Van kasteel naar kasteel

Het Bourgondische hof maakt veel indruk. Het land van de Bourgondiërs heeft geen hoofdstad. Daarom reist het hof van kasteel naar kasteel. Filips de Goede logeert bijvoorbeeld heel graag in het Prinsenhof in Gent en in het Coudenberg-paleis in Brussel. Ook in Brugge komt hij graag. Daar organiseert hij grote feesten, zoals zijn huwelijk.

De hertogen tonen graag hun luxe en rijkdom aan iedereen. Daarmee willen ze indruk maken op belangrijke mensen.

Op kruistocht

De Bourgondiërs steunen ook de kruistochten. Dat zijn tochten van Europa naar Jeruzalem. In die stad zijn moslims de baas. Christenen uit Europa vinden dat niet goed en gaan er vechten. Ze beweren dat ze Jeruzalem gaan bevrijden van de islam.

Maria van Bourgondië overleed in 1482, amper 25 jaar oud, na een val van haar paard tijdens de jacht. Haar graf en dat van haar vader Karel de Stoute bevinden zich in de Onze-Lieve-Vrouwekerk in Brugge.

Lees voor

Opnieuw meer macht voor de steden

Karel de Stoute is de opvolger van Filips de Goede. Karel de Stoute wordt dus de nieuwe hertog van Bourgondië. In 1477 sterft Karel de Stoute in een gevecht. Zijn jonge dochter, Maria van Bourgondië, wordt hertogin.

Maria van Bourgondië heeft het moeilijk. Er is oorlog met Frankrijk. En delen van het Bourgondische rijk zijn niet tevreden. Veel steden en gebieden willen opnieuw meer vrijheid en rechten.

Die gebieden en steden laten Maria een document tekenen: het Groot Privilege. Met dat document krijgen de steden en gebieden opnieuw meer macht. Ook Gent krijgt de rechten terug die het kwijt was na de slag bij Gavere. De gebieden en steden beloven wel om hertogin Maria te helpen in de strijd tegen Frankrijk.

De afspraken in het Groot Privilege duren maar een paar jaar. Toch is het een belangrijk document. Het is een beetje zoals een grondwet. Het zegt hoe het land bestuurd moet worden.

Filips de Goede verenigde een groot deel van het huidige België en Nederland onder zijn gezag, De humanist Justus Lipsius noemde hem daarom conditor Belgii of eenmaker van de Nederlanden. Portret van Filips de Goede, naar Rogier van der Weyden.

Tijdens het Banket van de Fazant zwoeren Filips de Goede en zijn genodigden een plechtige eed om op kruistocht te gaan. De Bourgondische hertogen stelden de Turken graag voor als de grote vijand. Op die manier probeerden ze hun eigen politieke macht te rechtvaardigen. Anonieme schilder, 16e eeuw.

De Bourgondische pogingen om het Heilig Land te heroveren draaiden op niets uit. Integendeel, in 1453, hetzelfde jaar als de Slag bij Gavere, veroverden de Osmanen Constantinopel, dat uiteindelijk Istanboel zou gaan heten. Miniatuur toegeschreven aan Philippe de Mazerolles, hofschilder van Karel de Stoute.

Karel de Stoute sneuvelt bij Nancy (1477). In de 19e eeuw beschouwden zowel België als Frankrijk de Bourgondische tijd als een belangrijke periode in hun nationale bewustwording. In schilderijen en boeken situeren geschiedschrijvers en kunstenaars in beide landen ‘de wortels van de eenmaking van de natie’ in de Bourgondische tijd. Charles Houry, De dood van Karel de Stoute voor Nancy, 1852.

Na de plotse dood van haar vader Karel de Stoute (5 januari 1477) werd Maria Van Bourgondië geconfronteerd met opstanden in de steden en de aanspraken van de Franse koning. Om steun te winnen voor haar erkenning als wettige vorstin zag ze zich verplicht de eisen van de Staten-Generaal in te willigen en de rechten van de gewesten te erkennen. Dat gebeurde in het Groot Privilege (11 februari 1477).

Portret van Karel de Stoute, toegeschreven aan kunstschilder Rogier van der Weyden.

Rond het Bourgondische hof ontwikkelde zich een nieuwe elite van raadgevers en ambtenaren. Eén van hen was de Bruggeling Pieter Bladelin (1408-1472). Hij had een uitgebreid internationaal netwerk en was zodanig vermogend dat hij naast een stadspaleis (vandaag Hof Bladelin) ook een eigen stad en kasteel liet optrekken: Middelburg-in-Vlaanderen (nu deelgemeente van Maldegem). In het kasteel liet hij deze gepersonaliseerde vloertegels uit Valencia leggen met daarop zijn initialen en symbolen, op één tegeltype zelfs in verband met deze van de orde van het Gulden Vlies.