Het lemma ‘goesting’ in Van Dale, Groot woordenboek van de Nederlandse Taal, 2022.
Goesting
Een standaardtaal voor Vlaanderen
Nederlands is de wettelijke taal in Vlaanderen en in Nederland. Toch hoor je meteen of iemand een Vlaming is of een Nederlander. Dat komt omdat Nederlanders en Vlamingen de woorden anders uitspreken. En omdat ze andere woorden gebruiken.
Een Vlaming zegt bijvoorbeeld: ‘Ik heb goesting in een croque-monsieur.’ Een Nederlander zegt: ‘Ik heb trek in een tosti.’ Ze hebben allebei zin in hetzelfde: geroosterd brood met kaas en ham.
Ook in Vlaanderen zelf hoor je veel verschillen. Niet iedereen spreekt er Nederlands op dezelfde manier.
- Sommige oudere Vlamingen spreken nog graag hun dialectEen taal die in een streek wordt gesproken. .
- Op de televisie hoor je Standaard-NederlandsDe taal zoals je die volgens de regels moet spreken. Die taal gebruik je meestal ook in de klas, of als je schrijft. .
- De meeste mensen spreken een taal tussen het dialect en de standaard-taal. Dat is de ‘tussentaal’.
Mensen die uit andere landen komen en Nederlands leren, gebruiken ook nog woorden uit hun eigen taal. Zo komen nieuwe woorden in het Nederlands.
De schrijver, filoloog en flamingant Jan Frans Willems (1793-1846) was een grote voorvechter van taaleenheid tussen Nederlanders en Vlamingen.
Een standaardtaal voor Vlaanderen
Tot de jaren 1500 spreken de mensen in de Lage LandenOngeveer het gebied van België en Nederland. veel verschillende dialecten. Er is nog niet één juiste manier om Nederlands te spreken of te schrijven.
Vanaf 1600 maken geleerden in het noorden van de Lage Landen de eerste regels voor de taal. Zij beslissen welke woorden juist zijn en hoe je goede zinnen moet maken. Ze gebruiken de taal van de rijke mensen uit HollandEen streek in het westen van het Nederland van nu. als voorbeeld. Dat is op dat moment de machtigste en rijkste provincie. De regels schrijven ze op in boeken. Zo ontstaat het Standaard-Nederlands in de jaren 1600. Dat is de taal zoals iedereen die in het noorden van de Lage Landen zou moeten spreken.
Vlaams
In de jaren 1800 ontstaat de Vlaamse beweging. Die komt op voor mensen die Nederlands spreken in België. Er is veel discussie. Welke standaard-taal moet er komen in Vlaanderen?
- Moeten ze een eigen Vlaamse standaard-taal maken van hun dialecten?
- Of moeten ze de taal en de regels uit Nederland gebruiken?
Ze kiezen voor de taal uit Nederland. Het Standaard-Nederlands van Nederland is dus ook de taal van Vlaanderen. Maar de Vlamingen blijven wel veel van hun eigen Vlaamse woorden en uitdrukkingen gebruiken. En daardoor verschilt het Nederlands in Vlaanderen van het Nederlands in Nederland. Vooral als je het hoort. Want als je het schrijft, is het eigenlijk dezelfde taal.
Focuspunten
Amsterdam, Nationaal Archief Nederland.
De latere Belgische eerste minister Wilfried Martens (1936-2013) sloot zich aan bij een ABN-kern. In zijn memoires herinnerde hij zich nog de dag waarop hij het gebruik van zijn dialect plechtig afzwoer.
Algemeen Beschaafd Nederlands
Voor de Vlaamse beweging is het Standaard-Nederlands belangrijk. Ze vindt dat de Vlamingen goed Nederlands moeten leren. Spreken ze mooi? Schrijven ze correct? Dan hebben ze goede manieren. Dat is ‘beschaafd’.
De standaard-taal wordt ook wel het ‘ABN’ of het ‘Algemeen Beschaafd Nederlands’ genoemd. Vroeger toch. Vandaag noemen we de standaard-taal in Vlaanderen en Nederland gewoon ‘Algemeen Nederlands’ of ‘AN’.
Netjes spreken op de televisie
Na de Tweede Wereldoorlog krijgt het ABN veel aandacht. Je leest erover in Vlaamse kranten en in boeken op school. Je hoort het op de radio en de televisie.
In ‘Hier spreekt men Nederlands’ bijvoorbeeld. Dat is een programma op televisie van 1962 tot 1972. Joos Florquin presenteert het. Hij leert de mensen correct Nederlands te spreken. Hij zegt bijvoorbeeld tegen de kijkers: “Zeg niet ‘goesting’. Zeg ‘trek’.” Of: “Zeg niet ‘solden’. Zeg ‘koopjes’.”
Taalunie: advies over Nederlands
In 1980 richten de Nederlandse en Vlaamse overheid de Taalunie op. De Taalunie geeft advies over de taal. Ze zorgt ervoor dat zoveel mogelijk mensen het Nederlands kunnen gebruiken.
Het Nederlands wordt ook gesproken in Suriname en op de Caraïben. Voor de Taalunie zijn het Nederlands, het Vlaams en het Surinaams allemaal Nederlands. En ze zijn allemaal even goed, ook al verschillen ze van elkaar.
Antwerpen, Uitgeverij Vrijdag.
Drarrie in de nacht (2014), de tweede roman van de auteur en theatermaker Fikry El Azzouzi, portretteert enkele jonge straatrebellen in een Oost-Vlaams provinciestadje. Een jaar na de verschijning van de roman werd het woord ’drarrie’ (en de variant ’drerrie’) toegevoegd aan de Dikke Van Dale.
‘Ewa drerrie’
Steeds minder kinderen en jongeren spreken nog dialect. Op school spreken ze meestal tussentaal met elkaar. Die tussentaal verschilt een beetje van streek tot streek. Maar iedereen kan elkaar wel goed verstaan.
De tussentaal is nu de taal die de meeste mensen met elkaar spreken in Vlaanderen. Je hoort het ook steeds vaker op radio, televisie, of in films. En woorden als ‘goesting’ zijn nu heel gewoon. Ze staan zelfs in het woordenboek.
Vele talen door elkaar
De standaard-taal, de dialecten en de tussentaal zijn allemaal Nederlands. Je hoort nog veel meer andere talen in Vlaanderen. In 2021 spreekt één op de drie kinderen die in Vlaanderen geboren is, thuis geen Nederlands.
De andere talen die het meest gesproken worden, zijn Frans, Arabisch en Turks. Die talen geven ook nieuwe woorden aan de Vlaamse tussentaal. ‘Ewa drerrie’ bijvoorbeeld. In 2020 is dat het kinderwoord van het jaar. Het komt uit Marokko en het betekent: ‘hey man’.
Ontdek nog meer over dit onderwerp
Hier spreekt men Nederlands
Bron: VRT archief – 16 apr 1966
Non-fictie
Atlas van het dialect in Vlaanderen
Lannoo, 2022.
De vele gezichten van het Nederlands in Vlaanderen
Acco, 2018.
Wie zegt wat waar? Regionale taal in Nederland en Vlaanderen
Genootschap Onze Taal, 2021.
Atlas van de Nederlandse taal: editie Vlaanderen
Lannoo, 2018.
Taalwetten maken en vinden
Sterck & De Vreese, 2021.
Het verhaal van het Vlaams:de geschiedenis van het Nederlands in de Zuidelijke Nederlanden
Standaard, 2003.
Waarom Vlaanderen Nederlands spreekt
Davidsfonds, 2001.
Strijden om taal: de Belgische taalkwestie in historisch perspectief
Pelckmans, 2010.