Portret van Emilie Claeys, de enige bekende foto, rond 1900-1920 | Gent, Amsab-ISG, fo004473.
Emilie Claeys
De ‘sociale kwestie’ in de 19e eeuw
Na 1850 werken veel mannen en vrouwen in de fabrieken in Gent. Het werk is zwaar. De arbeiders krijgen weinig loon. En de vrouwen krijgen nog minder loon dan de mannen. Thuis hebben de vrouwen ook veel werk. Emilie Claeys wil dat veranderen.
Emilie Claeys is een arbeidster. Ze werkt in een fabriek in Gent. Zij wil dat de arbeiders beter behandeld worden. En dat mannen en vrouwen evenveel loon krijgen. Ze wil ook dat vrouwen mogen stemmen bij de verkiezingen.
Ze vindt andere vrouwen die hetzelfde willen. Samen maken ze reclame voor het socialismeEen beweging die meer rechten voor arbeiders wil. . Emilie Claeys gaat ook bij de Belgische Werkliedenpartij (BWP), een socialistische partij. Ze gaat zelfs bij het bestuur van de partij.
Claeys wil dat mannen helpen in huis. En dat vrouwen kunnen kiezen hoeveel kinderen ze hebben. Maar ze krijgt weinig steun bij de BWP. In 1895 gaat ze weg bij de partij.
Brussel, KIK-IRPA, cliché A025603, Edmond Sacré.
Woonomstandigheden in Gent, eind 19e eeuw.
De ‘sociale kwestie’ in de 19e eeuw
Na 1850 is België een industrie-land. In steden zoals Gent, Aalst en Ronse zijn er veel fabrieken. De bazen van de fabrieken verdienen veel geld. De mensen die er werken, hebben het slecht. Ze moeten er heel hard werken. Mannen en vrouwen. En zelfs kinderen.
Armoede
De arbeiders werken soms 14 uur per dag. Hun werk is gevaarlijk. Ze verdienen niet genoeg geld om van te leven. En ze wonen in kleine, slechte huizen.
Als het niet goed gaat met de fabrieken, verdienen de arbeiders nog minder geld. Of verliezen ze hun werk. Zo worden ze nog armer.
Geen rechten
Worden de arbeiders ziek? Krijgen ze een ongeval op het werk? Of zijn ze te oud om te werken? Dan krijgen ze geen geld. De overheid helpt hen niet. UitkeringenGeld dat je krijgt van de overheid, omdat je er recht op hebt. bestaan niet.
Sommige mensen willen de arbeiders helpen. Maar de overheid doet niets aan het slechte werk in de fabrieken. Dat willen de bazen van de fabrieken niet.
De arbeiders mogen ook niet stemmen bij de verkiezingen. Ze kunnen dus niet mee beslissen over de regels in België.
Focuspunten
Gent, Amsab-ISG, Van der Sypt.
Edward Anseele in 1906.
Arbeiders organiseren zich
De arbeiders werken hard en zijn arm. Ze kunnen zelf weinig veranderen aan hun slechte situatie. Staken is bijvoorbeeld verboden. Veel arbeiders zijn ook niet lang naar school geweest. En ze hebben weinig geld. Daarom is het moeilijk om een organisatie voor arbeiders te beginnen.
Nieuwe organisaties
Dat verandert na 1875. De arbeiders organiseren zich. Er komen bijvoorbeeld ziekenfondsen. Arbeiders betalen regelmatig een beetje geld aan het ziekenfonds. Als ze dan ziek worden en niet kunnen werken, geeft het ziekenfonds hun geld.
Er komen ook vakbonden. Die willen meer loon voor de arbeiders. En ze willen betere regels op het werk. Zoals meer veiligheid. En minder uren werken per dag.
In Gent
Gent is de belangrijkste fabrieks-stad in Vlaanderen. Daar organiseren de arbeiders zich het meest. Ze geloven in het socialisme. Edward Anseele is de leider van de socialisten in Gent. Emilie Claeys is er ook bij.
Edward Anseele begint met een bakkerij in 1880. Die noemt hij Vooruit. Het geld dat de bakkerij verdient, geeft hij aan de socialisten. Later beginnen de socialisten ook andere winkels. Daar kunnen arbeiders goedkoop eten kopen.
De socialisten organiseren zich steeds beter. Ze worden sterker in België. De socialisten stichten ook een politieke partij: de Belgische Werkliedenpartij. Want ze willen dat arbeiders mee kunnen beslissen over de regels van het land.
Gent, Industriemuseum.
Arbeidsters in de Gentse vlasspinnerij Union Linière, vroege 20e eeuw.
Betere regels en wetten
In 1886 staken de arbeiders in Wallonië. De staking duurt wekenlang. De overheid stuurt het leger naar de stakers. De soldaten schieten op de stakers. Er vallen veel doden. De mensen zijn geschokt.
De samenleving verandert. Er komen nieuwe ideeën over leven en werken. De regels en de wetten verbeteren. Maar dat gaat heel traag.
Nieuwe wetten
- De wet van 1889: kinderen onder de 12 jaar mogen niet werken. Meisjes tussen de 12 en 21 jaar mogen niet meer dan 12 uur per dag werken. Vrouwen die een baby krijgen, moeten drie weken thuisblijven. Maar ze krijgen dan geen loon.
- De wet van 1903: de eerste uitkering. Krijg je een ongeval op het werk? Dan heb je recht op een uitkering.
- De wet van 1914: kinderen onder de 14 jaar mogen niet werken.
De nieuwe wetten zijn niet genoeg. In 1914 werken veel arbeiders nog altijd tien uur per dag. En ze werken zes dagen per week. De arbeiders krijgen ook nog altijd geen uitkering als ze ziek of oud zijn, of als ze werkloos zijn. En staken blijft moeilijk. Pas na de Eerste WereldoorlogDe Eerste Wereldoorlog duurt van 1914 tot 1918. verandert er meer.
Ontdek nog meer over dit onderwerp
100 jaar Vooruit
Bron: VRT Archief, De Raconteurs – 16 apr 2013
Terzake Vooruit
Bron: VRT archief, AMSAB – 10 okt 2020
Non-fictie
Vader Anseele: Edward Anseele (1856-1938), politicus, ondernemer, mythe
Vrijdag, 2019.
Tussen twee stoelen: Emilie Claeys (1855-1943), feministe en socialiste
Historica, 1997, 2, p. 3-5.
Wat zoudt gij zonder ‘t werkvolk zijn?: de geschiedenis van de Belgische arbeidersbeweging 1830-2015
Van Halewyck, 2015.
En de vrouwen? Vrouw, vrouwenbeweging en feminisme in België (1830-1960)
Masereelfonds, 1980.
Sire, het volk mort. Sociaal protest in België 1831-1918
Hadewijch, 1997.
België. Een geschiedenis van onderuit
Epo, 2012.
De christelijke arbeidersbeweging in België
2 dln., UPL, 1991.
Wat zoudt gij zonder ’t vrouwvolk zijn? Een geschiedenis van het feminisme in België
Uitgeverij Vrijdag, 2018.
Vergeten vrouwen. Een tegendraadse kroniek van België
Emilie Claeys (1855-1943). Feministische heilige, socialistische dissidente of speelbal van de wisselvalligheden van het lot. Een kleine oefening in historische kritiek
Brood en Rozen, 1996, 3, p. 67-81.
Daens
Sterck en De Vreese, 2020.
Fictie
De Kapellekensbaan
Athenaeum – Polak & Van Gennep, 2018.
Pieter Daens, of hoe in de negentiende eeuw de arbeiders van Aalst vochten tegen armoede en onrecht
De Arbeiderspers, 2014.
Mathilde, ik kom je halen
Clavis, 2018. (9+)
Strijdlawijt, Honderd jaar werkmansliederen
EPO, 2013.
Daens
Stijn Coninx (Universal, 2000).