James Ensor, De intrede van Christus in Brussel in 1889, 1888-1889. | Los Angeles, J. Paul Getty Museum.
De intrede van Christus in Brussel in 1889 van James Ensor
Vernieuwing in de beeldende kunst
De intrede van Christus in Brussel in 1889 is een belangrijk schilderij van James Ensor. Het schilderij is het begin van een nieuwe stijl in de Belgische kunst.
Ensor schildert De intrede van Christus in Brussel op een nieuwe manier. Hij gebruikt felle kleuren en eenvoudige vormen en figuren. Het schilderij is een voorbeeld van het expressionisme. In die nieuwe stijl schilderen kunstenaars om te laten zien wat ze voelen.
Ensor vertelt met zijn schilderij ook een nieuwe boodschap. Hij toont een verhaal uit de Bijbel: Jezus komt aan in Jeruzalem. Maar Ensor verandert het bekende verhaal. Bijvoorbeeld:
- Jezus komt aan in Brussel, niet in Jeruzalem.
- De groep mensen lijkt op een stoet voor carnaval. Er zijn clowns, skeletten en figuren met maskers. Die maskers zijn een symbool voor de oneerlijkheid van mensen. Ze tonen niet wie ze echt zijn.
- In het midden zie je Jezus. Die lijkt hier op Ensor. In zijn eigen tijd voelt Jezus niet begrepen door veel mensen. Zo voelt Ensor zich ook.
Oostende, Mu.ZEE.
James Ensor, Zelfportret met bloemenhoed, 1883.
Vernieuwing in de beeldende kunst
In de late jaren 1800 zoeken verschillende kunstenaars naar nieuwe manieren om hun verhalen te vertellen. Er ontstaan verschillende groepen. Bijvoorbeeld:
- Realisten tonen het leven zoals het echt is, ook de lelijke en moeilijke kanten.
- Impressionisten gebruiken licht en kleur op nieuwe manieren in hun schilderijen.
- Symbolisten schilderen hun dromen en fantasie.
- Expressionisten willen vooral tonen wat ze voelen. Met eenvoudige vormen en felle kleuren.
James Ensor gebruikt kenmerken van al die stijlen in zijn schilderijen.
Kunstenaars zoals Ensor willen vrijheid. Ze willen kunnen schilderen wat ze willen, en hoe ze willen. Maar veel organisatoren van tentoonstellingen willen hun werk niet tonen. Ze vinden die schilderijen te anders.
Daarom komen kunstenaars zoals Ensor samen in groepen, zoals ‘Les XX’Frans. Dat spreek je uit als ‘Les vingt’, de twintig. . En ze organiseren hun eigen tentoonstellingen. Dat doen ze meestal in steden als Parijs en Brussel. Daar wonen rijke mensen die hun schilderijen wel mooi vinden en willen kopen.
Focuspunten
Leuven, Museum M.
Constantin Meunier, Het grauwvuur, 1888-1889. Dit werk toont de sociale bewogenheid van Constantin Meunier (1831-1905). Een ontredderde moeder zit gebogen over haar zoon, die is omgekomen bij de mijnramp in Quaregnon (Henegouwen) in 1887.
Zorgen om arme mensen
In de jaren 1860 en 1870 verandert de kunst in België. Het realisme wordt populair in Frankrijk, en komt ook naar België. De realisten willen de wereld tonen zoals hij is. Ze schilderen de natuur of de zee in donkere kleuren en met dikke lagen verf. Of ze schilderen het zware leven van de boeren op het land, de vissers op zee, de arbeiders in de stad.
Kunstenaars en arbeiders
Kunstenaars zijn vaak rijkere mensen uit de stad. Waarom schilderen ze dan het leven van arme mensen? De kunstenaars maken zich zorgen om de boeren en arbeiders. Om hun armoede en ongelijkheid. Met hun kunst willen ze daartegen protesteren. Tegelijk zie je in hun schilderijen ook dat ze het harde werk van arbeiders en boeren bewonderen.
Erfenis
Vanaf de jaren 1880 experimenteren kunstenaars met andere manieren van schilderen. De realistische stijl verdwijnt. Maar realistische onderwerpen blijven wel populair. Dat zien we ook bij James Ensor. Ook zijn schilderen gaan vaak over dingen die mislopen in de maatschappij.
Oostende, Mu.ZEE – www.artinflanders.be – fotograaf Steven Decroos.
Constant Permeke, Boerengezin met kat, 1928. Hoofdthema in Permekes oeuvre was het boerenleven. Ruw en zwaar aangebrachte verf en hoekige, expressieve vervormingen benadrukken de monumentaliteit van zijn figuren in directe verbondenheid met de aarde.
Constant Permeke
Constant Permeke leeft van 1886 tot 1952. Hij schildert in de stijl van het expressionisme. Hij is geboren in Oostende. Van 1909 tot 1912 woont Permeke bij een groep van kunstenaars in Sint-Martens-Latem. In 1912 gaat hij terug in Oostende. Daar leert hij James Ensor kennen. Die leert Permeke om zijn gevoelens te schilderen. De kleuren moeten niet laten zien hoe iets echt is, maar hoe Permeke zich erbij voelt.
Vlaams expressionisme
Tijdens de Eerste WereldoorlogDe Eerste Wereldoorlog duurt van 1914 tot 1918. gaat Permeke naar Groot-Brittannië. Veel kunstenaars van Sint-Martens-Latem gaan tijdens de oorlog naar het buitenland. Ze komen er in contact met andere kunstenaars en leren nieuwe stijlen kennen.
Na de oorlog keren Permeke en de anderen terug naar België. De invloeden uit de oorlog brengen ze samen tot een heel eigen stijl. Die stijl noemen we het ‘Vlaams expressionisme’.
Vlaamse expressionisten schilderen de wereld in hoekige vlakken en eenvoudige vormen. Ze gebruiken donkere kleuren, zoals bruin, donkergeel en grijs. In hun werken tonen ze hun bewondering voor het leven van de Vlaamse boeren.
Ontdek nog meer over dit onderwerp
Een nacht in het museum: Jaouad Alloul
Bron: VRT archief, KMSKA, Fondation Henri Storck – 4 okt 2022
Een nacht in het museum: Jaouad Alloul
Bron: VRT archief, KMKSA – 4 okt 2022
Voetzoeker
Bron: VRT archief, Museum van Deinze en de Leiestreek – 17 jul 2003
Voetzoeker
Bron: VRT archief, Museum van Elsene – 14 aug 2003
Vlaanderen Vakantieland
Bron: VRT archief, Permekemuseum – 9 nov 2002
Non-fictie
Over Permeke. Met de klankkleur van een basviool
Oostende, Venetiaanse Gaanderijen, 2020.
De intrede van Christus in Brussel in 1889
Ludion, 2010.
Les Vingt en de avant-garde in België: prenten, tekeningen en boeken ca. 1890
Pandora, 1992.
De nieuwe morgen: impressionisme, symbolisme en expressionisme in Vlaanderen
Lannoo, 2018.
Hareng Saur: Ensor en de hedendaagse kunst
Ludion, 2010.
Van Rik Wouters tot René Magritte: fauvisme, expressionisme, abstractie en surrealisme
Lannoo, 2007.
Dit is België, in tachtig meesterwerken
Athenaeum-Polak en Van Gennep, 2010.
Emile Claus & het landleven
Museum voor Schone Kunsten Gent/Mercatorfonds, 2009.
Moderne kunst in België
Mercatorfonds, 1992.
Vlaams expressionisme in Europese context. 1900-1930
Snoeck-Ducaju, 1990.
Van realisme tot symbolisme: De Belgische avant-garde 1880-1900
Ludion, 1994.
Vlaamse kunst van de oorsprong tot heden
Mercatorfonds, 1991.
James Ensor. Een biografie
Meulenhoff/Manteau, 2008.
Van Ensor tot Magritte: Belgische kunst 1880-1940
Lannoo, 2002.
De schilderkunst der Lage Landen. De negentiende en de twintigste eeuw
Amsterdam University Press, 2007.
Het volk ten voeten uit. Naturalisme in België en Europa
Ludion, 1996.
Ensor ontmaskerd
Mercatorfonds, 2010.
Oer: de wortels van Vlaanderen
Lannoo, 2017.
Constant Permeke
Mercatorfonds, 2012.
Op reis met Vlaamse meesters: vijftig ‘schilderachtige’ plekken vroeger en nu
Davidsfonds Uitgeverij, 2019.
Fictie
Het geheim van Fernand Khnopff
Kate’art Editions, 2004.
Ensor: de grote maskerade
Leopold, 2015. (3+)
James Hond en de Zwarte Vorst
Van Halewyck, 2019. (9+)
De boer die sterft
Davidsfonds, 2004.
Nu kijken
Ontdek James Ensor in de verzameling van Mu.ZEE
James Ensor in vogelvlucht, een playlist van het KMSKA
Luister naar La Gamme d’amour gecomponeerd door James Ensor
De Amerikaanse rockgroep They Might Be Giants nam in 1994 het nummer Meet James Ensor op
Een beschouwing door Bob Dylan (10 december 2008) over het leven en werk van James Ensor
(vanaf 22:00)
