Rouwstoet voor vijf slachtoffers van de betoging voor het algemeen stemrecht op de Grote Markt in Leuven, 1902. | Gent, Amsab-ISG, pk000044.
Bloednacht in Leuven
Vechten voor stemrecht
Op 18 april 1902 protesteren arbeiders in Leuven. Ze willen meer stemrecht. ‘Voor elke man één stem bij de verkiezingen’, vragen ze. Het protest eindigt met geweld. De Burgerwacht Een soort politie van vrijwilligers. schiet op de arbeiders. Zes arbeiders worden doodgeschoten. Die nacht noemen we ‘de Bloednacht van Leuven’.
Rond 1900 is het stemrecht anders dan vandaag. Vrouwen mogen niet stemmen. En rijke mannen hebben meer stemmen dan arme mannen. De socialistische partij vindt dat niet eerlijk. Ze vindt dat elke man één stem moet krijgen. Zonder verschil tussen arm en rijk.
Maar de regering wil het stemrecht niet veranderen. Dus gaat de socialistische partijEen politieke partij die meer rechten voor arbeiders wil. staken en protesteren. Veel arbeiders doen mee. Zij vragen voor elke man één stem. Soms is er geweld, zoals bij de Bloednacht van Leuven. Maar de arbeiders geven niet op. Zij blijven protesteren voor een eerlijker stemrecht.
Gent, Amsab-ISG, fo009534
Arbeiders in Lokeren staken voor het enkelvoudig algemeen stemrecht in 1912.
Vechten voor stemrecht
Tot 1893 mogen maar weinig Belgen beslissen over wie de macht heeft in de politiek. Alleen mannen die genoeg belastingen betalen, mogen stemmen. Dat is maar één op de 50 Belgen. Een heel kleine groep van mensen kiest dus wie er in het parlement zit.
In die tijd zijn er drie belangrijke politieke partijen in België: de katholieken, de liberalen en de socialisten. De socialistische partij is de partij van de arbeiders. Ze wil stemrecht voor iedereen. Dus ook voor de arbeiders. Maar katholieken en liberalen zijn bang dat de arbeiders op de socialisten zullen stemmen. Katholieken en liberalen zouden dan hun macht verliezen. Daarom zijn zij tegen het stemrecht voor iedereen.
Eén man, één stem
In 1893 krijgen alle volwassen mannen toch een stem. Maar sommige mannen krijgen meer dan één stem. Ben je getrouwd? Betaal je belastingen? Of heb je gestudeerd? Dan mag je twee of zelfs drie keer stemmen. Zo blijven rijke en gestudeerde mensen aan de macht.
De socialisten blijven daarom protesteren. Lange tijd verandert er niets. Denk maar aan de Bloednacht in Leuven. Pas in 1919 verandert de wet. Alle mannen krijgen nu één stem.
Focuspunten
Leuven, KADOC-KU Leuven. kfa008015
De parlementsverkiezingen van 26 juni 1949 waren de eerste met een algemeen vrouwenstemrecht.
Stemrecht voor vrouwen
Lange tijd hebben vrouwen geen stemrecht voor het parlement. Ze kunnen dus niet meebeslissen wie het land bestuurt. Hoe komt dat? Lange tijd vinden politici dat mannen en vrouwen niet hetzelfde zijn. Die politici zijn bijna altijd mannen. Mannen zijn goed in politiek en wetenschappen, vinden ze. Vrouwen zorgen beter voor de kinderen en het huis.
Enkel stemmen voor de gemeente
In 1921 komt er een belangrijke verandering. Het zijn dan verkiezingen voor de gemeenteraden. Vrouwen mogen nu voor het eerst stemmen.
Vrouwen mogen vanaf dan ook zelf politica worden. De mensen kunnen dan stemmen voor vrouwen in de gemeente en in het parlement.
Ook stemmen voor het parlement
Pas in 1948 mogen alle vrouwen stemmen voor het parlement. Toch blijven mannen nog lang de baas, want er zijn meer mannen dan vrouwen in het parlement. Pas in de jaren 1970 verandert dat. Langzaam komen er meer vrouwen in het parlement.
Gent, Amsab-ISG, fo021627, Rol
Gent, 1988. Betoging tegen racisme en voor de invoering van het migrantenstemrecht.
Mogen jongeren en nieuwkomers ook stemmen?
Vanaf 1948 kunnen mannen én vrouwen stemmen voor het parlement. We spreken daarom van het ‘algemeen stemrecht’. Of beter: stemplicht, want in België is stemmen verplicht. Toch zijn er nog mensen die niet mogen stemmen.
Stemrecht voor jongeren
Stemmen is niks voor kinderen. Daar is bijna iedereen het over eens. Maar vanaf welke leeftijd mag je wel gaan stemmen? Dat is lange tijd 21 jaar. Later wordt dat 18 jaar.
Sommige mensen willen jongeren al vanaf 16 jaar laten stemmen. Zo krijgen ze misschien meer interesse in politiek. Vanaf 2022 mogen jongeren van 16 jaar stemmen bij de verkiezingen voor het parlement van Europa.
Stemrecht voor niet-Belgen
Sommige mensen met een andere nationaliteit komen uit de Europese Unie. In 1996 krijgen zij stemrecht voor de gemeente. Maar ze mogen niet stemmen voor het parlement.
Mensen die niet uit een Europees land komen, moeten langer wachten op stemrecht. Zij mogen vanaf 2004 stemmen voor de gemeente.
Ontdek nog meer over dit onderwerp
Meer vrouw op straat – Gent
Bron: De chinezen – 31 maa 2020
Non-fictie
De bloednacht van 18 april 1902, Leuven op de bres voor het algemeen stemrecht
Salsa!, 2019.
1900. België op het breukvlak van twee eeuwen
Lannoo, 2006.
Léonie. Burgemeester tussen dorp en adel
Davidsfonds, 2021.
Een vrouw, een Stem: een tentoonstelling over vrouw en stemrecht in België 1789-1948
Brussel, 1996.
Geschiedenis van de Belgische Kamer van Volksvertegenwoordigers 1830-2002
Kamer van Volksvertegenwoordigers, 2003
November 1918. De terugkeer van de koning
In: Lerneux Pierre en Peeters Natasja (red.), De Groote Oorlog voorbij. België 1918-1928, Tielt, 2018, p. 30-37.
De schaduw van het interbellum. België van euforie tot crisis, 1918-1939
Lannoo, 2017.
Tien vrouwen in de politiek: de gemeenteraadsverkiezingen van 1921
Brussel, 1994.
Leve het algemeen stemrecht! Vive la garde civique! de strijd voor algemeen stemrecht, Leuven 1902
Peeters, 2002.
Nieuwkomers in de politiek. Het parlementaire debat omtrent kiesrecht voor vreemdelingen in Nederland en België (1970-1997)
Academia Press, 1998.
De geschiedenis geweld aangedaan. De strijd voor het vrouwenstemrecht 1886-1948
DNB, 1981.
Vrouw en politiek in België
Lannoo, 1998.
Fictie
Het land dat nooit was: een tegenfeitelijke geschiedenis van België
De Bezige Bij, 2015.
Nu kijken
Korte documentaire over de Bloednacht in Leuven
Bijkomend kijk materiaal
Blanco
(Canvas, 2019)