De Belgische grondwet trad in werking in 1831, de oudst bekende Nederlandse vertaling (“Belgische Staetswet”) verscheen meteen naast de Franse tekst in het Bulletin officiel (februari 1831). | Brussel, Federaal Parlement.
Een liberale grondwet
België onafhankelijk
In 1830 wordt België een onafhankelijk land. De leiders van het nieuwe land maken een grondwet. Die vormt de basis van alle andere wetten. In de grondwet staat wat voor een land België is. Ook staat er in welke rechten elke inwoner heeft.
Eind 1830 schrijft een kleine groep mensen een grondwet voor België. Als voorbeeld kijken ze naar de grondwetten van andere landen, zoals Nederland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk. Na vijf vergaderingen zijn ze klaar. Begin 1831 keurt een tijdelijk parlement de grondwet goed.
De Belgische grondwet is liberaal. Dat betekent dat de grondwet de vrijheid en rechten van elke inwoner beschermt. In de grondwet staat ook dat België een koning heeft. Maar die koning is niet de baas. Het parlement heeft de macht. Rijke inwoners kiezen de leden van dat parlement.
Brussel, Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België
Gustaaf Wappers, Episode uit de Septemberdagen van 1830 op de Grote Markt van Brussel, 1835.
België onafhankelijk
België is pas sinds 1830 een apart land. Tussen 1815 en 1830 vormen België en Nederland samen één land: het Koninkrijk der Nederlanden. De koning heet Willem I.
Inwoners zijn niet tevreden
In het zuidelijke deel van dat land (vandaag België) zijn veel inwoners niet tevreden met Willem I. In de stad willen mensen meebeslissen in de politiek. De katholieke Kerk heeft veel scholen. De Kerk wil niet dat Willem I zich bemoeit met die scholen. Rijke mensen willen minder belastingen betalen. Rijke en machtige mensen spreken ook vaak Frans. Maar Willem I wil zijn koninkrijk besturen in het Nederlands. Armere mensen zijn boos omdat het eten duurder wordt.
Snelle verandering
In augustus en september 1830 verandert alles heel snel in het zuidelijke deel. De bevolking verjaagt de soldaten en bestuurders van Willem I. België wordt een onafhankelijk land. Er komt een tijdelijk parlement.
Het tijdelijke parlement moet beslissen wie de baas van België wordt: een koning of een president. Alle landen rond België hebben een koning. Dus kiest België ook een koning. Maar die krijgt niet alle macht. De koning moet luisteren naar het parlement.
Als koning kiest het tijdelijk parlement Leopold van Saksen-Coburg. Hij heeft goede relaties met de koningen van de landen rond België.
Focuspunten
Privécollectie
De toenadering tussen katholieken en liberalen lag aan de basis van de Belgische Revolutie. Deze Nederlandse spotprent uit 1828 voorspelde dat deze gelegenheidsalliantie niet lang zou blijven duren.
Liberalen en katholieken onderhandelen
Een tijdelijk parlement keurt de Belgische grondwet goed. In dat parlement zitten twee groepen: liberalen en katholieken. Elke groep vindt andere dingen belangrijk. Ze onderhandelen met elkaar over wat er in de grondwet komt en wat niet.
De liberalen
In de liberale groep zitten professoren, advocaten en journalisten. De liberalen willen veel macht geven aan het parlement. Ze willen dat de adel of de Kerk geen speciale rechten hebben. Ze willen dat de mensen veel vrijheid en rechten hebben. Dat betekent bijvoorbeeld dat je mag kiezen of je Nederlands of Frans spreekt. Of dat je in het openbaar kritiek mag geven op de regering.
De katholieken
In de katholieke groep zitten hele rijke mannen en mensen van de katholieke Kerk. Zij willen macht voor zich, zoals vroeger. Zij willen dat alleen de heel rijke inwoners de leden van het parlement mogen kiezen. De katholieke kerk wil niet dat de overheid beslissingen neemt over de scholen. Veel scholen zijn namelijk van de Kerk. Katholieken vinden dat de overheid geen beslissingen mag nemen over de godsdienst.
Gent, Liberas, litho M. Molenschot
Op 14 juni 1846 vond het eerste congres van de Belgische liberalen plaats in het stadhuis van Brussel. De stichting van de liberale partij, onder impuls van de vrijmetselaarsloges, betekende het einde van de liberaal-katholieke alliantie.
Veel vrijheid
De Belgische grondwet geeft veel vrijheid en rechten aan de inwoners van België. Dat is heel nieuw voor die tijd. In de grondwet staan bijvoorbeeld de volgende regels:
- Alle Belgen zijn gelijk voor de wet. De wet is voor iedereen.
- Niemand kan je eigendommen afpakken.
- Je mag zelf je godsdienst kiezen.
- Je mag zelf kiezen naar welke school je kinderen gaan.
- Schrijvers mogen schrijven wat ze willen.
- Je mag samenkomen met andere mensen en dingen organiseren.
- Je mag kiezen of je Nederlands of Frans spreekt.
Speciale rechten
Toch is niet iedereen helemaal gelijk. De grondwet geeft rijke en machtige mensen speciale rechten. Zo mogen alleen heel rijke mannen de leden van het parlement kiezen. Zo krijgt die groep bijna alle politieke macht.
Tegen de grondwet
Er zijn ook andere wetten en regels die de grondwet tegenspreken. Staken is bijvoorbeeld verboden. En getrouwde vrouwen kunnen niet zelf beslissen over hun eigen leven.
Ontdek nog meer over dit onderwerp
De Afspraak
Bron: VRT archief – 6 okt 2015
150 jaar Belgen – Wij willen Willem weg
Bron: VRT archief en anderen – 24 sep 1980
Non-fictie
Het (on)verenigd koninkrijk 1815-1830. Een politiek experiment in de Lage Landen
Ons Erfdeel, 2015
Leopold I. De eerste koning van Europa
De Bezige Bij, 2011.
Het verlies van België. De strijd tussen de Nederlandse koning en de Belgische revolutionairen in 1830
Horizon, 2019.
De erfenis van 1830
Acco, 2016.
Het verloren koninkrijk: het harde verzet van de Belgische orangisten tegen de revolutie 1828-1850
De Bezige Bij, 2014.
De constructie van België 1828-1847
LannooCampus, 2006.
Fictie
De vrouw met de luifelhoed
Kirjaboek, 2012.
De zon komt op in het westen
Kirjaboek, 2012.
De taal van de sterren
Kirjaboek, 2012.
Het land dat nooit was: een tegenfeitelijke geschiedenis van België
De Bezige Bij, 2015.