Het voormalige station van Mechelen, aankomstplaats van de eerste treinrit op het Europese vasteland. | Regionale Beeldbank Mechelen.
De eerste treinrit
Het spoor ontsluit het land
5 mei 1835 is een speciale dag. Op die dag vertrekken er drie treinen uit het station van Brussel. Het zijn de eerste treinen in België. Een uur later komen ze aan in Mechelen. Daar is het feest. Want de allereerste rit met de trein is goed verlopen.
Die eerste rit is heel goed voorbereid. Koning Leopold I komt de treinen zelf inspecteren. Hij rijdt niet mee. George Stephenson wél. Hij komt uit Groot-Brittannië en hij is de uitvinder van de locomotiefIn de locomotief zit de motor van de trein. De locomotief trekt of duwt de rest van de trein. . Daarom is hij uitgenodigd voor de eerste trein-rit in België.
De rit tussen Brussel en Mechelen is niet de eerste in de wereld. In Groot-Brittannië rijden namelijk al enkele jaren treinen. Maar België is wel het tweede land in de wereld waar treinen rijden. Voor België zijn de spoorwegen belangrijk. Ze laten zien dat België een modern land is: grondstoffenMateriaal dat gebruikt wordt om iets te maken. Bijvoorbeeld hout of metaal. en arbeiders reizen er nu gemakkelijk per trein van en naar de fabrieken.
www.klein-sinaai.be
Het voormalige station van Klein-Sinaai in het Waasland. Vanuit Klein-Sinaai en andere Vlaamse dorpen namen arbeiders decennialang de werkmanstrein. In de afgelopen jaren werden veel kleinere stations gesloten.
Het spoor ontsluit het land
Na de eerste rit met de trein komen er veel nieuwe spoorwegen. Al gauw heeft België een groot net van treinsporen. Het is een nieuwe en belangrijke stap, na de bouw van grote wegen en kanalen in de voorbije jaren. Autowegen zijn er niet, want er bestaan nog geen auto’s.
De trein is belangrijk voor de fabrieken. Treinen kunnen snel veel grondstoffen vervoeren, zoals steenkool, ijzer, hout en andere materialen om te bouwen. Door de spoorwegen is er ook meer vraag naar grondstoffen. Dankzij de spoorwegen is het kleine België een groot industrie-land.
In het buitenland
In andere Europese landen komen ook treinen. Steden en dorpen zijn zo met elkaar verbonden. En de mensen kunnen makkelijk reizen. Ze zorgen ook voor meer en betere contacten tussen de landen.
Belgische bedrijven helpen spoorwegen te bouwen in het buitenland. Ze hebben kennis en ervaring. Ze verkopen overal in de wereld locomotieven en ander materiaal voor spoorwegen.
In Congo
Belgen leggen ook treinsporen aan in Congo Vrijstaat. Zo verdienen zij veel geld aan de rijkdommen van Congo. Maar de Congolese arbeiders moeten het zware werk doen. De mensen worden heel slecht behandeld. Veel arbeiders sterven.
Focuspunten
Leuven, KADOC-KU Leuven, KFA5988
De zogenoemde werkmanstreinen waren goedkoop maar het comfort was minimaal.
Met de trein naar het werk
In de jaren 1800 zijn er steeds meer fabrieken. Arme mensen gaan vaak naar de steden om er te wonen en te werken. Er ontstaan daar nieuwe wijken voor arbeiders.
De arbeiders leven er vaak in armoede. De huizen zijn ook ongezond. De overheid is bang voor opstanden in die wijken. Ze wil dat de mensen in hun dorp blijven wonen. Daarom komen er goedkope ‘werkmanstreinen’. Arbeiders kunnen zo naar hun werk met de trein. Zo hoeven ze niet naar de steden te verhuizen.
Een groot succes
Het zijn de eerste werkmanstreinen in de wereld. De treinen zijn niet comfortabel. Maar ze zijn wel goedkoop. Ze worden een groot succes. Tegen het jaar 1900 gaat één op de vijf Belgische arbeiders met de trein naar het werk.
Ook kantoor-mensen nemen de trein
Na de fabrieken komen er meer kantoren in de grote steden. Vooral in hoofdstad Brussel komen veel kantoren. De mensen die op een kantoor werken, nemen ook vaak de trein. Want ook zij verhuizen liever niet naar de stad. En dus komen er veel meer mensen met de trein naar Brussel.
In de jaren 1950 komt er in Brussel een tunnel voor treinen, helemaal door de stad. Treinen kunnen nu door Brussel van het noorden naar het zuiden van het land rijden. Brussel wordt zo het kruispunt van de Belgische treinsporen.
Brussel, collectie NMBS – Train World Heritage
Tijdens de hoogdagen van de trein moesten belangrijke treinstations grandeur uitstralen. Voor het ontwerp van Antwerpen Centraal (1899) baseerde de Brugse architect Louis Delacenserie (1838-1909) zich op het Pantheon in Rome.
Treinen worden even minder populair
Na 1850 bouwt België zeer veel spoorwegen. Met mooie en grote stations, zoals het Centraal Station in Antwerpen. Die stations tonen dat België treinen belangrijk vindt.
Vanaf de jaren 1950 wordt de auto steeds belangrijker. De auto maakt het leven beter, geloven de mensen. Daarom geeft de overheid liever geld aan autowegen dan aan treinsporen. Mensen gebruiken in die tijd steeds minder de trein. De buurten van de stations komen ook leeg te staan, en worden lelijker en viezer. De beste tijd van de trein lijkt voorbij.
Vernieuwing
Kort voor het jaar 2000 wordt de trein opnieuw populair. Er komen treinen die sneller rijden dan 200 kilometer per uur. Er komt ook een tunnel onder het station van Antwerpen. Zo kan de trein nog sneller naar het noorden van België en naar Nederland rijden.
Toch komen er steeds meer auto’s bij, en dus zijn er meer files op de weg. De lucht is vervuild en het wordt steeds drukker in de steden. De overheid hoopt dat de trein die problemen kan oplossen. De stations worden vernieuwd. Opnieuw nemen meer mensen de trein.
Ontdek nog meer over dit onderwerp
Labyrint – Haven van Antwerpen
Bron: VRT archief, Felixarchief Antwerpen e.a. – 26 maa 1985
Journaal
Bron: VRT archief – 4 okt 1962
De Zevende Dag
Bron: VRT archief, Train World – 27 sep 2015
Non-fictie
Gent op het spoor: stations maken de stad
Snoeck, 2011.
Paul Delvaux. De man die van treinen hield
Snoeck, 2019.
75 jaar toerisme (in) Vlaanderen
Toerisme Vlaanderen, 2014.
De geschiedenis van de Belgische Spoorwegen. Gisteren, vandaag, morgen
Lannoo, 2017.
Het Gentse Zuidstation en de impact op de stad
Snoeck, 2016.
Het Sint-Pietersstation en de ontwikkeling van de zuidkant van Gent
Snoeck, 2018.
Sporen in België. 175 jaar spoorwegen, 75 jaar NMBS
Universitaire Pers, 2001.
Buiten-sporig Brussel: 50 jaar Noord-Zuidverbinding
Lannoo, 2002.
Centraal Station, spoorwegkathedraal. Antwerpen op de rails, toen en nu
Davidsfonds, 2011.
Het grote Belgische stationsboek
Davidsfonds, 2012.
Fictie
Suske en Wiske. De Fluitende Olifant (nr 388)
Standaard Uitgeverij, 2021.
Nu kijken
