Pieter Paul Rubens, Aanbidding door de koningen. | Antwerpen, KMSKA Koninklijk Museum voor Schone Kunsten.
Aanbidding door de koningen
Rubens en de barok
In 1642 schildert Peter Paul Rubens een heel groot schilderij voor de Sint-Michielsabdij in Antwerpen. Op het schilderij zie je een bekend verhaal uit de Bijbel: drie koningen op bezoek bij het pasgeboren kind Jezus.
Op het schilderij staat een grote groep mensen in een oude stal. Er is veel drukte. Er zijn soldaten, paarden en kamelen. En drie koningen. De mensen op het schilderij lijken te bewegen. Ze zijn blij en opgewonden. Ze kijken naar een wonder: Jezus is geboren. Maria toont haar kind aan de drie koningen.
Rubens kan snel en heel goed schilderen. Hij schildert in de stijl van de barok. Schilderijen in die stijl tonen veel beweging, in heldere kleuren.
De abdij bestaat niet meer. Maar het schilderij kan je nog gaan bekijken, in het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten in Antwerpen.
Fotograaf Kris Vandevorst.
De basiliek van Onze-Lieve-Vrouw van Scherpenheuvel ademt de Contrareformatie uit. Deze stervormige koepelkerk is het meesterwerk van de architect Wenzel Coebergher (1557-1634) en werd gebouwd in opdracht van de aartshertogen Albrecht (1559-1621) en Isabella (1566-1633) als dank voor de inname van Oostende op de Noord-Nederlandse opstandelingen (1604). De barokke basiliek is vandaag het bekendste Mariaheiligdom en bedevaartsoord in Vlaanderen.
Rubens en de barok
De familie van Rubens komt uit Antwerpen. Rubens volgt er een opleiding om schilder te worden. In 1600 vertrekt hij voor acht jaar naar Italië. Daar leert hij het werk van belangrijke kunstenaars van die tijd kennen, zoals Titiaan en Caravaggio.
Terug thuis schildert Rubens veel en verschillende soorten schilderijen. Landschappen en portretten. Maar ook verhalen uit de Bijbel en verhalen over Griekse en Romeinse goden.
In zijn werkplaats in Antwerpen maakt Rubens snelle tekeningen. Zijn leerlingen schilderen die daarna op een groot doek. Zo maken ze samen meer dan 2.000 schilderijen.
Rubens en de katholieke Kerk
Rubens steunt de katholieke Kerk met zijn schilderijen over religie. Protestanten hebben in de jaren 1500 namelijk veel mensen overtuigd van hun ideeën over het geloof. Ze hebben veel kunstwerken uit katholieke kerken vernield.
De katholieken willen weer meer mensen naar de kerk lokken. Ze willen hun ideeën over God opnieuw populair maken. De stijl van Rubens, de barok, is daar heel goed voor: Rubens schildert grote en indrukwekkende schilderijen vol beweging en kleur. Hij kiest verhalen uit de Bijbel die heel bekend zijn. Dat spreekt veel mensen aan. De kerken zijn weer mooi versierd en maken indruk.
Focuspunten
Parijs, Musée du Louvre.
Karel I tijdens de jacht of ‘Le Roi à la chasse’. Antoon Van Dyck was portretschilder van het Engelse koningshuis tijdens de regering van Karel I (1600-1649). Zo bepaalde hij mee de uitstraling van de Stuart-dynastie.
Rubens als voorbeeld voor andere schilders
Antoon van Dyck
Rubens is een voorbeeld voor veel kunstenaars. Voor Antoon van Dyck bijvoorbeeld. Dat is zijn beste leerling. Van Dyck leert snel om even goed te schilderen als Rubens. Later werken ze ook samen.
Van Dyck gaat ook naar Italië om te studeren. Als hij terug is in Antwerpen, schildert hij verhalen uit de Bijbel. Hij schildert ook portretten. Die maakt hij in een nieuwe stijl. In zijn schilderijen zie je heel goed wat mensen voelen.
Later gaat van Dyck naar Londen. Daar is hij schilder voor de koning van Engeland. Zijn schilderijen en portretten hebben veel succes. Van Dyck is een voorbeeld voor veel kunstenaars in Europa.
Jacob Jordaens
Ook Jacob Jordaens schildert in de stijl van de barok. Hij schildert portretten en verhalen uit de Bijbel en over Griekse en Romeinse goden. Hij ontwerpt ook wand-tapijten. Maar hij kan vooral goed het gewone leven van elke dag, van gewone mensen schilderen. Die schilderijen zijn kleurrijk en vaak grappig.
De Antwerpse schilders uit de jaren 1600 hebben veel invloed op kunstenaars uit verschillende periodes. Zelfs op kunstenaars honderden jaren later.
In 1843 krijgt Rubens een standbeeld op de Groenplaats in Antwerpen. Zijn huis is nu een museum. Er komen elk jaar wel 200.000 bezoekers uit de hele wereld.
Madrid, Museo Nacional del Prado.
Clara Peeters, Stilleven met bloemen, vergulde beker, amandelen, gedroogd fruit, snoepgoed, koekjes, wijn en een tinnen kan.
Clara Peeters
Stillevens
Op barok-schilderijen staan vaak verhalen uit de Bijbel of over Griekse en Romeinse goden. Ze zijn geschilderd in een drukke stijl. Maar de barok-stijl ziet er soms ook heel anders uit. Rijke mensen uit die tijd houden ook van kleine ‘stillevens’. Dat zijn schilderijen van bloemen, of van tafels met eten, of van glazen servies.
Vrouwen schilderen vaak stillevens. Ze mogen in die tijd namelijk geen schilderijen of tekeningen maken van mensen die model staan. Dus tekenen en schilderen ze maar gewone spullen die in huis staan.
Veel details
Clara Peeters uit Antwerpen schildert ook stillevens. Ze leeft in de tijd van Rubens. Haar schilderijen hebben veel succes. Toch weten we niet veel over haar.
Ze schildert servies, vissen, snoep, fruit, bloemen of schelpen. Haar schilderijen zijn klein, maar met heel veel details. Het ziet er allemaal heel echt uit. Je zou alles wat op haar schilderijen staat, willen vastpakken.
Maar de schilderijen hebben ook een boodschap: alles wat je ziet, kan verdwijnen of kapotgaan. De mooie bloemen drogen uit. Het fruit wordt rot. Het glas valt ooit kapot. Clara Peeters wil ons goede raad geven: gebruik je tijd goed, want het leven is kort.
Vrouwelijke kunstenaars krijgen gedurende lange tijd maar weinig aandacht. Dat verandert stilaan. In 2016 krijgt Clara Peeters een tentoonstelling voor haar alleen. In het Prado in Madrid, het grootste museum in Spanje, en in het Snijders&Rockoxhuis in Antwerpen. Ze is de eerste vrouwelijke kunstenaar ooit die dat krijgt.
Ontdek nog meer over dit onderwerp
Meer vrouw op straat – Antwerpen
Bron: VRT archief, De chinezen – 3 ma 2020
Een nacht in het museum – Wim Willaert
Bron: VRT archief, KMSKA – 20 sep 2022
Een nacht in het museum – Wim Willaert
Bron: VRT archief, KMSKA – 20 sep 2022
Weg van het meesterwerk – Rubens – Diana & haar nimfen maken zich klaar voor de jacht
Bron: VRT archief, Sylvester Productions – 4 sep 2019
Kunstwerk XL
Bron: VRT archief, KMKSA – 22 sep 2022
Journaal
Bron: VRT archief – 17 feb 2009
Non-fictie
Van Dyck: The Anatomy of Portraiture
Yale University Press, 2016.
Rubens, Van Dyck & Jordaens. Vlaamse schilders uit de Hermitage
Mercatorfonds, 2011.
Van Dyck. A Complete Catalogue of the Paintings
Yale University Press, 2004.
Een huis vol kunst: Rubens als verzamelaar
BAI, 2004.
Rubens: De schilder van mythen en goden
Meulenhoff, 2017.
Rubens’s House
Brepols, 2022.
Liefde, leed en passie: de vrouwen van Rubens
Van Halewyck, 2002.
The Age of Rubens. Diplomacy, Dynastic Politics and the Visual Arts in early seventeenth-century Europe
Brepols 2016.
Van Dyck and the Making of English Portraiture
Yale University Press, 2022.
Van Quinten Metsijs tot Peter Paul Rubens
BAI, 2009.
Jordaens. The Making of a Masterpiece
Statens Museum for Kunst, 2008.
De Grote Rubens Atlas
Lannoo, 2018.
Rubens doorgelicht: Schilderijen uit verdwenen Antwerpse kerken
Snoeck, 2013.
Pieter Paul Rubens
De Bezige Bij, 2004.
De Brieven Van Rubens
De Bezige Bij, 2006.
Oude meesteressen: vrouwelijke kunstenaars in de Nederlanden
Van Halewyck, 1998.
Black is Beautiful. Rubens tot Dumas
WBooks, 2008.
Rubens. Schilder van schetsen
Museum Boijmans Van Beuningen, 2022.
De meester van de schaduw: Peter Paul Rubens, geheim agent
De Bezige Bij, 2009.
De mooiste meesterwerken van Rubens
Het Laatste Nieuws, 2004.
Overzicht van leven en werk van de Vlaamse schilder (1577-1640)
Snoeck, 2004.
Rubens privé: de meester portretteert zijn familie
Marot, 2015.
Hoofd- en bijzaak. Portretkunst in Vlaanderen van 1420 tot nu
Davidsfonds –Waanders Uitgevers, 2008.
Van Dyck
Lannoo, 1998.
Elck zijn waerom: vrouwelijke kunstenaars in België en Nederland, 1500-1950
Ludion, 1999.
Copyright Rubens: Rubens en de grafiek
De Bezige Bij, 2004.
Sensatie en sensualiteit: Rubens en zijn erfenis
Mercatorfonds, 2014.
Rubens: een genie aan het werk
Lannoo, 2007.
Jordaens en de Antieken
Mercatorfonds, 2012.
Rubens and the Human Body
Brepols, 2018.
The Young Van Dyck
Thames & Hudson, 2013.
Anthony Van Dyck and the Art of Portraiture
Modern Art Press, 2021.
Rubens en Breughel: een artistieke vriendschap
WBooks, 2006.
Fictie
De Graveur
Horizon, 2022.
Rubensrood
Triloga, 2007.
Het geheim van de Vlaamse Meesters
De Eenhoorn, 2019. (9+)
Suske en Wiske: De Raap van Rubens (nr. 109)
Standaard, 1977.
Van Dyck: The Anatomy of Portraiture
Exhibition
Van Dyck: a collection of 449 paintings
Over Van Dyck en zijn invloed
Rubens, opera in verf
Rubens bewandelt het leven
Stay at home Museum
Episode 3: Rubens
Learn From Masters, Jacob Jordaens, a collection of 154 paintings
