In 2012 maakt reuzin Fatima samen met tal van andere nieuwe reuzen haar intrede op de Reuzenstoet van Borgerhout | Fotograaf Bert Stephani.
De wereld in Vlaanderen
Elk jaar in de vierde week van september gaan de reuzen van Borgerhout op stap, omringd door muzikanten en praalwagens. Naast vier traditionele figuren biedt de stoet tegenwoordig ook plaats aan nieuwe reuzen met verschillende culturele achtergronden.
De reuzenstoet van Borgerhout gaat terug tot 1712. Toen verschenen Reus, Reuzin, Kinnebaba en Dolfijn als vaste personages in een jaarlijkse parade door de straten. De traditie overleefde de Franse Revolutie op het einde van de 18e eeuw omdat de Fransen de reuzen inschakelden in de republikeinse feesten, maar tweehonderd jaar later daalde de belangstelling door het uiteenrafelende gemeenschapsleven. Tegen het einde van de 20e eeuw was de dynamiek eruit. Het keerpunt kwam met de 300e verjaardag in 2012. Toen sloten verschillende verenigingen en etnisch-culturele gemeenschappen zich met een eigen reus aan bij het evenement. De stoet herleefde. In 2021 verwelkomden de Reuskens van Borgerhout Little Amal, een reuzenpop die een Syrisch vluchtelingenmeisje voorstelt.
Gent, Amsab-ISG, fotograaf Philippe Dijkmans.
Sinterklaasfeest voor kinderen in het Klein Kasteeltje in Brussel, 9 december 1989. Het Klein Kasteeltje, een 19e-eeuwe legerkazerne, was na de Tweede Wereldoorlog voor vele duizenden Belgen de eerste kennismaking met de militaire dienstplicht. Vanaf 1986 is het Klein Kasteeltje een opvangcentrum voor vluchtelingen, meteen het grootste en oudste opvangcentrum van België.
De wereld in Vlaanderen
Volkeren vormen zelden homogene, gesloten gemeenschappen. Door onderlinge handelscontacten en migratie verandert hun samenstelling. Ook de laaggelegen gebieden aan de Noordzee waren nooit een geïsoleerd stukje grond.
In de 19e eeuw nam de bevolking in Europa sterk toe. Tot na de Eerste Wereldoorlog was België vooral een emigratieland. Er trokken meer Belgen naar het buitenland dan er vreemdelingen aankwamen; vooral Vlaanderen was een emigratieregio. Na de Tweede Wereldoorlog was er als gevolg van de economische groei nood aan arbeidskrachten. Van 1945 tot 1975 bracht georganiseerde arbeidsmigratie tienduizenden migranten, vooral uit landen rond de Middellandse Zee, naar onze streken. Ook nadien hield de migratiedynamiek aan door gezinshereniging, het vrij personenverkeer in het eengemaakte Europa, internationale studieprogramma’s, vluchtelingen en mensen op zoek naar een beter bestaan.
Vandaag is Vlaanderen een superdiverse regio. Zowat één vierde van de ruim 6.700.000 inwoners van het Vlaams Gewest heeft een vreemde nationaliteit of een migratieachtergrond. Voor heel België gaat het om één derde. Twintig percent van die groep in Vlaanderen is afkomstig uit de buurlanden, iets meer dan de helft komt uit landen van buiten de Europese Unie. Als gevolg van de naoorlogse arbeidsmigratie hebben veel inwoners Italiaanse, Marokkaanse of Turkse roots. Daarnaast telt Vlaanderen mensen die afkomstig zijn uit de zowat 200 staten van de wereld. In de grote steden valt de diversiteit van de bevolking al veel langer op; intussen vestigen steeds meer mensen met een migratieachtergrond zich in landelijke gemeenten.
Focuspunten
Eisden, Stichting Erfgoed Eisden, fotograaf Robert Szostek.
Biechten in een vreemde taal. Houten bordje met schuiflatjes en vermelding van de talen van de beschikbare biechtvaders in de mijncité van Eisden, vanaf 1923 in de noodkerk en sinds 1936 in de Sint-Barbarakerk.
Globalisering en vervlechting
De geschiedenis van de mensheid is altijd in sterke mate bepaald geweest door handel, culturele uitwisseling en migratie, maar sinds de 16e eeuw kwam de globalisering – de wereldwijde integratie van economische, politieke en culturele processen – in een stroomversnelling. Nieuwe vervoer- en communicatiemiddelen speelden daarbij een doorslaggevende rol.
Lange tijd was het Westen de motor van die globalisering. Europese landen hebben grote delen van de wereld gekoloniseerd. Dat leidde tot slavernij, uitbuiting en grootschalige roof van lokale grondstoffen, waarvan de Europese industrie profiteerde. Na de Tweede Wereldoorlog dwongen de gekoloniseerde gebieden de onafhankelijkheid af, maar we worstelen vandaag nog altijd met dat pijnlijke verleden. De economische balans helt ook nog door in het voordeel van het Westen, dat consumptiegoederen invoert die deels door moderne slavernij, kinderarbeid en vervuilende productieprocessen tot stand komen.
Tegelijk ondervinden westerse landen zelf de gevolgen van globalisering. Na 1945 zochten ze nieuwe internationale samenwerkingsverbanden om nieuwe oorlogen te voorkomen maar ook om hun mondiale positie veilig te stellen, eerst tegenover de communistische Sovjet-Unie en haar bondgenoten, later tegenover nieuwe opkomende machten zoals China en India. Intussen zijn Europese landen een aantrekkingspool voor migratie uit alle werelddelen geworden. Die ontwikkeling vergroot de wederzijdse afhankelijkheid om uitdagingen – zoals veiligheid, klimaat en welvaart – het hoofd te bieden.
Antwerpen, Stedelijk Lyceum Lamorinière, 2022, fotograaf Sigrid Spinnox.
De toegenomen diversiteit in de klas stelt scholen voor nieuwe uitdagingen. De kennis van het Nederlands is daar één van. Leerlingen die het Nederlands nog niet machtig zijn, kunnen terecht in de Onthaalklassen voor Anderstalige Nieuwkomers (OKAN).
Diversiteit
Vandaag zijn er veel sporen van diversiteit in Vlaanderen. Sommige economische sectoren zoals de bouwsector en de schoonmaaksector draaien op buitenlandse arbeidskrachten. Grote infrastructuurwerken zoals de Oosterweelverbinding zijn enkel dankzij arbeidsmigratie mogelijk. In de wereld van de sport, de film, het theater, de dans en de literatuur spelen Vlamingen met een migratieachtergrond een toonaangevende rol. En na de Tweede Wereldoorlog is er een enorme culinaire rijkdom ontstaan, niet alleen in de variëteit van eethuizen, maar ook in de dagelijkse voeding.
Ook op levensbeschouwelijk vlak is de diversiteit toegenomen. Het overgrote deel van de bevolking was lange tijd katholiek; een kleine minderheid was anglicaans, protestants-evangelisch of joods. De immigratie vanuit Marokko en Turkije sinds 1964 bracht ook de islam naar België. In 1974 werd de islam een erkende eredienst. Het werd ook vanzelfsprekender om je leven los van eender welke godsdienst in te vullen.
De groeiende diversiteit geeft een impuls aan de verjonging, ondersteunt de economie en verrijkt de cultuur, maar brengt evenzeer samenlevingsproblemen mee. Aanvankelijk was er van overheidswege nauwelijks een integratiebeleid voor ‘gastarbeiders’ voorzien. Dat bracht conflicten, vervreemding, racisme en later religieus fundamentalisme teweeg. ‘Inburgering’ vormt nu een aandachtspunt van het beleid. Maar migratie plaatst onderwijs, huisvesting en de arbeidsmarkt voor stevige uitdagingen. De Reuzenstoet van Borgerhout heeft alvast een formule gevonden om verschillende gemeenschappen te verbinden.
Ontdek nog meer over dit onderwerp
Karrewiet
Bron: VRT archief – 13 nov 2006
Karrewiet – the Walk with Amal
Bron: VRT archief – 6 nov 2021
Journaal
Bron: VRT archief – 31 jan 2023
Karrewiet
Bron: VRT archief – 9 maa 2023
Kinderen van de migratie
Bron: VRT archief – 31 aug 2021
Fans of Flanders
Bron: VRT-archief, Borgerhoff & Lamberigts – 8 jun 2014
#weetikveel
Bron: VRT archief, Dedsit – 24 feb 2022
Non-fictie
Vluchtelingenbeleid in de naoorlogse periode
VUBPress, 1992.
Dakira. 50 jaar Marokkaanse migratie
Federatie van Marokkaanse Verenigingen, 2014.
Turkije aan de Leie. 50 jaar migratie in Gent
Lannoo, 2014.
Ik kom van ver: verhalen van 43 vrouwen van over de hele wereld
Davidsfonds, 2013. (12+)
Geschiedenis van het eigen volk. De vreemdeling in België van de prehistorie tot nu
Kritak, 1993.
Nieuw België. Een migratiegeschiedenis
Lannoo, 2021.
‘On est là’. De eerste generatie Marokkaanse en Turkse migranten in Brussel 1964-1974
Garant, 2014.
In Brussel. Een reis door de wereld
Epo, 2012.
Fictie
Kif kif: nieuwe stemmen uit Vlaanderen
Meulenhoff/Manteau, 2006. (Verhalenbundel)
Rosie en Moussa
Querido (reeks kinderboeken, 7+)
Drarrie in de nacht
Vrijdag, 2014.
Vrouwland
Meulenhoff/Manteau, 2007.
Groetjes uit Vlaanderen
Prometheus, 2020.
Afrit 27: een documentaire over 50 jaar migratie
(2014)
Rosie en Moussa
(2018)
Bordspel – ‘This is not a game’
Met verhalen van vluchtelingen (Uitleenbaar via de openbare bibliotheek)